De ogen van paarden zitten aan de zijkant van het hoofd. Daardoor kan een paard bijna rondom om zich heen kijken; alleen recht achter zich ziet hij niets. Zo’n wijde blik is natuurlijk heel handig voor een vluchtdier, want zo kan een paard ook tijdens het grazen de hele omgeving scannen. En snel wegrennen als er een roofdier aankomt. Voor het rijden met paarden is dit goede zicht niet altijd praktisch, want een bakkabouter of struikmonster is snel gespot…

Mooie paardenogen

Paardenogen kunnen ons als eigenaren veel informatie geven. Een ‘zacht’ oog is een teken van ontspanning. Een paard dat zich op zijn gemak voelt heeft een rustige, zachte blik. Een open en vriendelijk oog is dus een goed teken. Als het paard op deze manier kijkt, is het bovendien in de juiste mindset om iets te leren.

Staren en hyperfocus

Een starend paardenoog is vaak een teken van stress. Paarden die zich onprettig, gestrest of angstig voelen hebben vaak een hele harde, onwrikbare focus op iets in de verte. De spiertjes rondom de ogen zijn aangespannen, vaak als een dakje of omgekeerde V. Zo’n paard is meestal ook in het lijf ontzettend aangespannen, de kaak staat strak en de neusgaten zijn wijd. Een dergelijk paard is soms bijna niet te bereiken. Als mens kom je er lang niet altijd achter welk gevaar er precies achter de horizon zit, maar wees voorzichtig met dit paard, hij kan onverwachts wegspringen. Een paard dat strak in de verte staart en zeer gestrest is, kan je niets leren. Het heeft dus ook geen zin om kwaad te worden of het paard ‘aan te pakken’. Probeer een paard dat dermate overstuur is, gerust te stellen en ga pas verder met je training als het dier weer ontspannen is.

Van staren naar nieuwsgierig

Soms begint nieuwsgierigheid met staren. Het paard staart eventjes – bijvoorbeeld naar een vreemd object - omdat het verrast wordt. Dit is normaal gedrag voor een vluchtdier. Maar als er niet echt iets aan de hand is, gaat die alertheid snel over in nieuwsgierigheid en de neiging om op onderzoek uit te gaan. Er blijft dan vaak nog wel een dakje boven het oog zichtbaar, maar de blik wordt onderzoekend in plaats van angstig. Nu is een paard weer in een goede mentale toestand om iets te leren.

Wit in het oog

Soms zie je het wit van een paardenoog. Wat betekent dat? Ten eerste: niet alle paarden hebben wit in hun oog. Als je het ziet, is het vaak een teken van onrust of angst. Maar niet altijd! Bij Amerikaanse rassen zoals de Appaloosa zie je soms ook oogwit als het paard relaxed is. Het onderscheid kun je maken daar te kijken naar de rest van het paard: een ontspannen lijf en een rustige, ontspannen afhangende staart geven aan dat het wit in het oog bij dit dier geen teken van angst of stress is.

Gedeprimeerde ogen

Een paard dat zich mentaal niet lekker voelt, is ook vaak te herkennen aan zijn ogen. Als een paard gedeprimeerd is zijn de ogen niet meer levendig; het paard staart vaak in het niets en reageert ook niet of weinig als er iets om hem heen gebeurt. Soms zijn de ogen ook wat gesloten. Het is soms best lastig om dit goed te zien. Daarom is het handig om niet alleen de ogen, maar het hele paard goed te bekijken. Zondert het dier zich af van andere paarden, of heeft hij nog wel interactie in de kudde? Is het paard nog geïnteresseerd in dingen om zich heen en wil hij vreemde objecten nog onderzoeken of reageert hij niet meer? Staan de oren opzij en afhangend (depressie of pijn) of naar voren? Eet het paard nog goed? Paarden die gedeprimeerd zijn kun je helpen door bijvoorbeeld het management te verbeteren: meer sociale interactie met andere paarden, meer vrije beweging, meer ruwvoer. Of bijvoorbeeld door meer afwisseling in de training te brengen. Let wel op dat er geen onderliggende lichamelijke problemen zijn. Ook fysieke pijn kan namelijk een bron van gedeprimeerd gedrag zijn!

Iriscopie?

Je hoort de laatste tijd ook regelmatig over iriscopie bij paarden. Daarbij wordt gekeken naar de iris – het gekleurde gedeelte van het oog. Ook verschillen tussen het linker en het rechteroog worden in kaart gebracht. Daarmee probeert men in de ogen tekenen te zien van wat er in de rest van het paardenlichaam gebeurt. De theorie erachter is dat alle zenuwprikkels in het paardenlichaam hun weerslag hebben op wat er in de iris en daaromheen te zien is. Zo kan je dus iets zeggen over bepaald ongemak, tekorten of stress bij een paard.

Hoe staan de ogen van jouw paard?

Het is handig om te weten hoe de ogen van jouw paard er in verschillende situaties uit zien. Bijvoorbeeld als hij ontspannen is, of als hij staat te slapen. Veel paarden hebben hun ogen dan half gesloten. Zeker als de rest van het lijf en het hoofd ontspannen zijn, is dat vaak de reden van half dichte ogen. Maar let op: half gesloten ogen kunnen ook een teken van pijn zijn. Zeker als je ook aan de onderkant van het oog rimpels ziet.

Lichaamstaal

Ogen zeggen veel, maar niet alles. En soms kan een blik meerdere dingen betekenen. Daarom is het altijd goed om ook naar de rest van de lichaamstaal van je paard te kijken. Bijvoorbeeld het hoofd (hoof of laag), de staart (ontspannen of strak of onrustig), de neus, de mond en de oren. Als je goed kijkt en gevoel ontwikkelt voor wat de verschillende tekenen bij jouw paard betekenen, dan kun je sneller bijsturen en je paard een gelukkiger leven geven.