Madelief is ‘Manager Nutrition & Education’ bij Vitalbix. Ze geeft dagelijks voedingsadvies aan paardeneigenaren en is medeverantwoordelijk voor de productontwikkeling en kennisverspreiding. Madelief: “Ik ben afgestudeerd voedingsdeskundige en heb eerst in de humane voeding gewerkt. Paardenvoeding heeft altijd mijn interesse gehad en mede dankzij mijn eigen paard ben ik hierin gerold.”

Wat is een balancer?

Vaak hoor je dat je een paard het beste op voldoende goed ruwvoer kan zetten, in combinatie met een balancer. Maar wat is dat eigenlijk, een balancer? Madelief: “Een balancer is een geconcentreerd brokje, waarin veel vitamines en mineralen zitten en waar je maar weinig van hoeft te voeren. De reden dat je een balancer voert, is dat het Nederlandse ruwvoer arm is aan bepaalde elementen. Daarvan zijn koper, zink, magnesium, selenium en vitamine E de belangrijkste, die eigenlijk altijd te weinig in het ruwvoer zitten. Dat zie ik eigenlijk bij elke ruwvoeranalyse die ik onder ogen krijg. En dat zijn er veel! Alleen wanneer je paard jaarrond goede weidegang heeft, is het bijvoeren van vitamine A en E niet nodig. Maar je paard krijgt dan nog steeds onvoldoende koper, zink, selenium en magnesium binnen. Een balancer is voor veel paarden geschikt om tekorten uit het ruwvoer aan te vullen. Vitalbix Daily Complete is de naam van onze balancer.”

Liever niet veel krachtvoer met granen

In krachtvoer zitten ook vitaminen en mineralen, waarom zou je dan overstappen op een balancer? Madelief: “Van gemiddeld krachtvoer moet je vaak ca 2,5 à 3 kilo voeren om de tekorten aan te vullen. De meeste paarden in Nederland doen echter relatief licht werk en je ziet veel paarden met overgewicht. Voor veel paarden is goed en voldoende hooi, aangevuld met een balancer voldoende. In de meeste soorten krachtvoer die voor paarden op de markt zijn, zitten veel granen zoals bijvoorbeeld mais, rogge, gerst en tarwe. Die granen leveren veel snelle suikers en zetmeel. Van oudsher werden paarden namelijk op het land gebruikt en moesten ze vaak lang en hard werken. Ze stonden dan niet de hele dag te eten, zoals ze in de natuur zouden doen. De boeren zochten een snelle en goedkope manier om energie aan hun paarden te voeren en zo zijn die krachtvoeders ontstaan. Biks levert veel energie, gaat snel naar binnen en is een relatief goedkoop vulmiddel. Veel van de huidige krachtvoersoorten zijn doorontwikkeld op deze gedachte. Tegenwoordig zijn er gelukkig ook krachtvoeders op de markt zonder granen, die langzaam vrijkomende energie leveren en een hoog gehalte aan vitaminen en mineralen bevatten. Als jouw paard op een hoger niveau presteert en daarom extra energie nodig heeft, kun je ook zonder granen extra energie bijvoeren. Ook als paarden op het hoogste niveau moeten presteren.”

Snelle energie tegenover langzame energie

Hoe zit dat nou precies met die energie? Madelief: “Paarden halen hun energie uit verschillende bronnen. Energie is nodig voor alle dagelijkse lichaamsfuncties, om gezond te blijven én om te presteren. Energie uit voer kan snel of langzaam vrijkomen. De belangrijkste energiebron voor een paard zijn vezels uit ruwvoer zoals hooi, voordroog, gras en luzerne. In de dikke darm verteren deze vezels, daarbij ontstaan vluchtige vetzuren. Die neemt je paard op en zet ze om in langzaam vrijkomende energie. De energie uit vezels komt langzaam vrij, in tegenstelling tot energie uit suiker en zetmeel. De energie daaruit, komt los in een korte piek. Een paar uur na zo’n piek kan je paard zelfs een dip in zijn energielevel krijgen.”

Snelle suikers geven problemen

Madelief gaat verder: “Als er veel granen in een krachtvoer zitten, dan is er sprake van een hoog gehalte aan suiker en zetmeel. Dat kan voor diverse problemen zorgen en is bovendien niet nodig als je je paard een goede basis geeft. Te veel suiker in het voer leidt tot de groei van melkzuurbacteriën, verzuring van de maag en het ontstaan van maagzweren. Te veel zetmeel is lastig verteerbaar voor paarden, omdat zij het enzym amylase niet in grote hoeveelheden aanmaken. Dat enzym is noodzakelijk om zetmeel te verteren. Een slechte vertering kan tot darmproblemen leiden, al is dat wel per paard heel verschillend. Wanneer een paard veel granen krijgt, dan komt de energie snel vrij. Dat geeft pieken in de bloedsuikerspiegel. Je paard brandt zijn energievoorraad dan snel op. Het leidt ertoe dat paarden in het begin heet zijn en na korte tijd ‘instorten’. Dat hoor ik regelmatig van mensen.”

Paardensport vraagt om langzame energie

Maar kunnen paarden wel presteren zonder de suikers uit krachtvoer? Madelief: “Ja zeker, juist wel! Voor wat wij als paardensporters nodig hebben bij dressuur, springen en eventing, is langdurige energie, die langzaam vrijkomt, veel handiger. Paarden leven van nature op heel vezelrijk voer. Die vezels leveren deze langzame energie. Ook in olie zitten energierijke vetten. Het voordeel van vezels en vetten als energiebron, is dat er geen pieken in de bloedsuikerspiegel ontstaan. Het paard is niet eerst heet en dan sloom. De energie komt langzamer en geleidelijker vrij. In de endurance-sport is het al langer gebruikelijk om bijvoorbeeld olie bij te voeren als langzame energiebron.”

Spieren werken ook beter op vet en vezels

Madelief: “Ook de spieren van je paard kunnen verzuren door de verhoogde productie van melkzuur, die ontstaat als een paard veel suikers eet. Vitaminen en mineralen spelen bovendien een grote rol bij de spiergezondheid. Wanneer je, zoals veel mensen, zo’n 1,5 a 2 kg krachtvoer per dag geeft, dan loop je het risico dat deze elementen onvoldoende worden aangevuld. Terwijl ze een belangrijke rol hebben bij het aan-en ontspannen van de spieren van je paard. Een paard dat te weinig mineralen binnenkrijgt, heeft dus eerder spierpijn en zal waarschijnlijk ook minder voorwaarts zijn.”

Een goede basis

Als we minder suiker en zetmeel moeten voeren en meer vezels en vetten, wat is dan een goede basis? Madelief: “Het allerbelangrijkste is ruwvoer als basis. Dus gras, hooi, voordroog of bijvoorbeeld luzerne of een andere ruwvoermix. Gemiddeld moet je denken aan ongeveer 1,5 a 2 kg ruwvoer per 100 kg lichaamsgewicht, maar het hangt heel erg af van wat er in dat ruwvoer zit. Daarom zijn ruwvoeranalyses belangrijk. Wat is het drogestofgehalte, het energiegehalte en hoeveel opneembaar eiwit zit er in? Als je elke keer verschillende partijen ruwvoer hebt, is dit niet te doen, maar als je een jaarvoorraad hooi van één perceel krijgt, dan is een uitgebreide, duurdere analyse heel erg de moeite waard. Dan heb je meer inzicht, ook in bijvoorbeeld het mineralengehalte. Je kunt dan veel gerichter voeren. Naast het ruwvoer geef je in principe een balancer, om er zeker van te zijn dat je paard voldoende mineralen en vitaminen binnenkrijgt.”

Paard voeren voor prestaties

Als je paard alleen recreatief of licht dressuurmatig werkt, dan is aanvulling op deze basis lang niet altijd nodig, legt Madelief uit: “Veel mensen overschatten de inspanningen die hun paard moet leveren. Vaak hoef je pas energie bij te gaan voeren, wanneer je paard op M/Z niveau of hoger uitkomt, of bijvoorbeeld serieus aan eventing, samengesteld mennen of endurance doet. Wanneer je minder krachtvoer wilt gaan voeren, dan kun je dit het beste geleidelijk doen. En belangrijk: de energie die je paard eerst uit de suikers in dat krachtvoer haalde, moet hij nu op een andere manier krijgen. Dat betekent vaak dat je wat meer ruwvoer moet gaan geven. Of bijvoorbeeld een graanvrije suikerarme muesli zoals onze Active +. Wij adviseren vaak overgangsschema’s van meerdere weken. Je moet ruwvoer, balancer en een eventuele muesli goed op elkaar afstemmen. Wij kijken bij ons voedingsadvies altijd goed naar het individuele paard en denken graag mee met de eigenaar.”

Energieniveau paard

“Het energieniveau van paarden is vaak een heet hangijzer bij eigenaren” vertelt Madelief. “Óf een paard heeft teveel energie óf juist te weinig. Daar krijgen we veel vragen over. Maar het ligt niet alleen maar aan het voer. Het karakter van een paard is daarin ook superbelangrijk, net als zijn gezondheid en een stukje rijtechniek bij de ruiter. Sommige paarden zullen nooit heet worden, andere nooit lui. Ook de seizoenen spelen een rol. Als paarden in de lente de wei ingaan heeft dat de eerste weken ook vaak invloed op het energieniveau. Tenslotte is het ook belangrijk om kritisch naar het gewicht van een paard te kijken” raadt Madelief aan. “Veel paarden in Nederland zijn wat te dik. Dat extra gewicht kan de reden zijn voor een tekort aan energie. Het bijvoeren van een te dik paard dat sloom is, is over het algemeen niet de oplossing om hem energieker te maken. Zulke paarden moeten eerst afvallen en pas wanneer ze stabiel zijn op een gezond gewicht, kun je ontdekken of ze wel écht een energietekort hebben en je ook daadwerkelijk energie moet bijvoeren. Ook een tekort aan vitaminen en mineralen kan een paard lustelozer maken.”