Als de dagen langer worden en het gras gaat groeien komt het hormoonsysteem van de merrie goed op gang. Hoewel de eerste hengstigheid vaak al in februari plaatsvindt, is er meestal meer kans op een bevruchting in april, mei en juni. Dat is ook de natuurlijke dekperiode. De paarden zijn al verhaard, het immuunsysteem is op orde en er is veel voedzaam gras beschikbaar.

Verschuiven

Een merrie is meestal ruim 11 maanden drachtig. Na de geboorte van het veulen duurt het ongeveer een week voordat de eerste hengstigheid (de veulenhengstigheid) weer op gang komt. Als je daarop succesvol kan dekken, komt het veulen het jaar daarna ongeveer drie weken eerder. Maar dat lukt niet zo vaak en veel fokkers willen hun merries liever iets langer na de bevalling de tijd geven. De eerste normale hengstigheid is ongeveer 31 dagen na de bevalling. Dat betekent dat het volgende veulen ongeveer rond dezelfde datum geboren zal worden als het veulen van dit jaar, gemiddeld een paar dagen later. Maar lang niet alle dekkingen slagen en als het pas bij de tweede of derde dekking lukt, krijg je een ‘later’ veulen. Na medio augustus wordt er vrijwel niet meer gedekt; als het dan nog niet gelukt is moet je een jaar overslaan. Fokkers willen vanwege dit ‘verschuivingseffect’ liever niet te lang te wachten met dekken, zeker niet als de merrie voor het eerst wordt gedekt of een jaar gust (niet drachtig) is gebleven. En als het dan wél lukt de eerste keer, heb je opeens een heel vroeg veulen. Dat is een deel van de verklaring voor veulens die in januari, februari of maart geboren worden. Fokkers willen graag zo min mogelijk jaren hoeven over te slaan met hun merries.

Hengstenkeuring oorzaak vroege veulens

Een tweede reden om graag een vroeg veulen te willen, is de hengstenkeuring en aanlegtesten. Het is bij de meeste Nederlandse stamboeken (nu nog) zo dat de eerste bezichtiging van de hengsten plaatsvindt aan het eind van het jaar waarin de hengsten twee jaar oud worden. Vroege veulens zijn op dat moment al gauw 33 of 34 maanden oud, veulens die in juli geboren werden 27 of 28 maanden. In die periode van het leven van een jong paard, kan dat een enorm verschil maken in volwassenheid en daarmee resultaat van de keuring. Bij de eerste bezichtiging lopen de paarden aan een touwtje of los door de baan. Een paar maanden later volgen de gebruikstesten, waarbij ze ook onder het zadel of in het tuig hun kwaliteiten moeten laten zien. Het KWPN heeft tegenwoordig de regel dat paarden bij een verrichtingstest, zoals het verrichtingsonderzoek of de EPTM-testen voor merries, minstens 36 maanden oud moeten zijn. Dat betekent dat je bij paarden die in juni of juli zijn geboren veel langer moet wachten om ze hiervoor aan te bieden. En niet iedereen wil dat doen, ook vanwege de extra kosten voor opfok. In het algemeen schuiven de leeftijden waarop de jonge paarden beoordeeld worden de laatste jaren op. De stamboeken willen geen zeer jonge paarden meer in de ring, vanwege het dierenwelzijn. Dat is een goede zaak, maar heeft ook als onbedoeld bijeffect dat fokkers liever een ‘vroeg’ veulen hebben.

Gevolgen voor de merrie

Als je al vroeg wilt dekken bij een merrie, is het vaak nodig om haar hengstig te spuiten. De cyclus van paarden reageert op daglengte en zonlicht, dus de kwalitatief goede hengstigheden komen vaak pas in april, mei en juni. Als je al eerder wilt dekken, kan de dierenarts een hormoonpreparaat geven dat de hengstigheid op gang moet brengen. Sommige merries lijken hier helemaal geen last van te hebben, bij andere merries geeft het bijwerkingen zoals zweten of zelfs lichte koliek. Die zijn vaak met een paar uur weer voorbij. Het hengstig spuiten kan wel de cyclus verstoren en als de merrie net hengstig is geweest werkt het ook niet altijd. Soms is er wel een eitje, maar is de baarmoeder nog niet klaar voor een dracht. Als de merrie op een hengstenstation wordt gezet om te dekken, kan de stress van het verhuizen ervoor zorgen dat de cyclus verstoord wordt of de hengstigheid toch niet goed op gang komt. Als het wel lukt om de merrie goed hengstig te spuiten, kan er meestal na enkele dagen geïnsemineerd worden. Wat ook gebeurt, is de ovulatie bevorderen als de fokker en dierenarts al weten dat de merrie hengstig is. Dit gebeurt regelmatig in het vroege voorjaar, omdat sommige merries dan wel hengstig worden, maar het eitje niet altijd loslaten naar de baarmoeder.

Gevolgen voor het vroege veulen

Veel hobbyfokkers, die slechts af en toe een veulentje hebben voor de lol, willen helemaal geen vroeg veulen. Het is namelijk minder goed voor merrie en veulen en bovendien heel onpraktisch. Een veulentje dat al in januari geboren wordt, kan veel minder vaak naar buiten dan goed voor het diertje is, zeker als het vriest of sneeuwt. Veulens hebben voor de ontwikkeling van een sterk skelet en het voorkomen van problemen zoals OC(D) heel veel beweging nodig. Je wilt ze dan ook het liefst al snel vele uren buiten zetten. Niet alleen is dat beperkt in het vroege voorjaar, ook moeten de diertjes dan vaak een dekentje op. Daarnaast heeft de merrie heel veel extra voeding nodig om haar veulen te zogen. Daarvoor staat ze het beste op rijk, groen, voorjaarsgras. Maar dat is er ook nog niet in de eerste maanden van het jaar. Dat betekent meer voeren, meer stallen uitmesten en meer werk met binnen en buiten zetten.

Liever wat later

De conclusie: Het is veel gemakkelijker en beter voor merrie én veulen als de geboortedatum wat later is. Natuurlijk hebben we tegenwoordig vaak zachte winters en gaat het gras soms al weken eerder dan gemiddeld groeien. Maar het blijft een gok. In de natuur zijn april, mei en juni de maanden waarin de meeste veulens geboren worden. Als je het jezelf én je paard gemakkelijk wilt maken én meer kans wilt maken op een succesvolle bevruchting en een gezond en sterk veulen, dek dan liever ietsje later.