In de loop van de jaren is het denken over dierwelzijn veranderd. Lange tijd waren de ‘vijf vrijheden’ leidend. Daarin werd beschreven dat een dier bijvoorbeeld het recht heeft om vrij te zijn van honger en dorst en om vrij te zijn van lichamelijke ongemakken. Ook moeten dieren volgens deze theorie vrij zijn om normaal gedrag te vertonen. Dat betekent: voldoende ruimte, goede voorzieningen en gezelschap van soortgenoten. Tegenwoordig vinden veel experts en dierenhouders dat het niet langer voldoende is om dieren alleen te beschermen tegen negatieve ervaringen. Ook het mentale welbevinden van dieren moet gewaarborgd worden. Dat laatste is natuurlijk een stuk lastiger te definiëren.

Onderzoek naar sociaal gedrag

Om te kunnen weten welk sociaal gedrag voor een paard noodzakelijk is en wat er gebeurt als een paard tekort komt is al best veel onderzoek gedaan, onder meer in Nederland en Denemarken. Jonge paarden die individueel gehuisvest worden laten in die onderzoeken meer stress-gerelateerd gedrag zien en zijn minder uren bezig met eten dan jonge dieren in groepshuisvesting. Sociaal contact bestaat onder meer uit elkaar zien, de neuzen bij elkaar kunnen doen, de hoofden bij elkaar kunnen doen (over een draadje bijvoorbeeld) en volledig contact waarbij de paarden bij elkaar staan in een paddock, weiland of groepsstal. Een stabiele kudde en voldoende voer- drink- en schuilplekken voor alle dieren zijn belangrijk om vechten en verwondingen in zo’n situatie te voorkomen. Als paarden gewend zijn om met elkaar te staan en elke dag meerdere uren vrije beweging krijgen, zullen er veel minder onderlinge schermutselingen zijn dan wanneer ze maar weinig buiten komen en elkaar niet goed kennen. Of wanneer er maar één drink- of eetbak is waar ze om concurreren.

Sociaal gedrag = natuurlijke verslaving

Gedragswetenschapper Machteld van Dierendonck zei het ooit zo in het Magazine van het KWPN: “Lichaamsverzorging, voedsel zoeken en sociaal gedrag zijn een biologische noodzaak voor paarden.” De uitleg: zonder deze drie dingen kan een paard in het wild niet veilig zijn en niet overleven. Om te zorgen dat een paard dit noodzakelijke gedrag steeds opnieuw blijft uitvoeren is het verankerd in het brein. Als een paard sociaal contact heeft met een ander paard komen er in de hersenen beloningsstofjes vrij. Sociaal gedrag is dus eigenlijk een soort natuurlijke verslaving voor je paard. Je kan het er niet uitfokken bijvoorbeeld. Dat betekent ook dat een paard dat geen sociaal contact heeft een soort afkickverschijnselen krijgt en gestrest raakt.

Stalgebreken en stress

Een gebrek aan sociaal contact kan abnormaal gedrag in de hand werken. Er ontstaat stress en een paard gaat proberen om de gedragingen - die in zijn brein verankerd zijn - toch uit te voeren. Vooral weven (hoofd eindeloos heen en weer bewegen over de staldeur) is een gewoonte die een sterke relatie heeft met een gebrek aan sociaal contact. Zelfs een klein beetje sociaal contact kan al helpen om dit gedrag te verminderen. Paarden gaan bijvoorbeeld minder weven als ze andere paarden kunnen zien. Ook kribbebijten kan het resultaat zijn van stress door gebrek aan sociaal contact.

Oplossingen bij weinig contact

Wanneer je paard stress ervaart door een gebrek aan sociale interactie met andere paarden, dan is de beste optie natuurlijk om het sociale gedrag meer kans te geven. Langer naar buiten met maatjes, een groepsstal of 24/7 in de kudde op de wei zijn daarvoor opties. Niet iedereen heeft echter het gehele jaar door die mogelijkheden. Bijvoorbeeld omdat het buiten te nat en modderig is, of omdat een paard op boxrust staat door een blessure. Belangrijk is dat je als eigenaar altijd probeert om zoveel mogelijk sociaal contact te regelen voor je paard. Zorg bijvoorbeeld dat je paard ook in zijn box andere paarden kan zien. Ook is het fijn als paarden met elkaar kunnen neuzen, bijvoorbeeld doordat de tussenwanden van de boxen (deels) van tralies zijn voorzien. En over een stroomdraadje met elkaar kunnen kriebelen is beter dan niet kunnen kriebelen. Voor kortdurende situaties waarin je paard wat minder sociaal contact kan hebben, bijvoorbeeld door een blessure, kun je een supplement tegen stress overwegen. Een kruidenextract met daarin passiebloem, kamille en monnikspeper is daarvoor geschikt. Ook het mineraal magnesium kan de spanning bij je paard verminderen en ervoor zorgen dat hij rustiger blijft totdat er weer (uitgebreid) sociaal contact mogelijk is.

Bronnen:

Eva Søndergaard , Margit Bak Jensen, Christine J. Nicol. Motivation for social contact in horses measured by operant conditioning. Applied Animal Behaviour Science 132 (2011) 131–137.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0168159111001249

1. Kathalijne Visser, Andrea D. Ellis, Cornelis G. Van Reenen. The effect of two different housing conditions on the welfare of young horses stabled for the first time. Applied Animal Behaviour Science 114 (2008) 521–533.
   https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0168159108000725

KWPN Magazine 10 – 2020.

https://www.kwpn.nl/Files/Files/Artikelenarchief/Beweging-sociaal-contact_-essentiele-behoefte-voor-ieder-paard.pdf