Paarden gaan niet in winterslaap zoals eekhoorns of egels, maar ze hebben van oudsher wel een stofwisseling die is aangepast op de seizoenen. Uit onderzoek blijkt dat de lichaamstemperatuur en hartslag van paarden daalt in de winter, zeker als er minder te eten is. Als het koud is bewegen paarden die buiten gehouden worden ook minder. Op die manier besparen ze energie.

Zomermetabolisme en wintermetabolisme

Al onze paarden hebben nog steeds een seizoensklok, overgehouden uit de tijd dat ze in het wild leefden. In de zomer staat de ‘zomerstofwisseling’ aan en in de herfst verandert dat. Onder invloed van het kortere daglicht verandert de hormoonhuishouding. Je paard gaat winterhaar aanmaken en schakelt over naar de ‘winterstofwisseling’. Dit natuurlijke proces is voor veel processen van belang. Daarom is het belangrijk om hier in de voeding en het management van je paard rekening mee te houden.

Zomertijd: voorraad aanleggen

In de zomer is de lichaamstemperatuur en de hartslag van paarden wat hoger. Het gras is rijk, het is lang licht en paarden eten vele uren per dag. Ze leggen een voorraad aan: de suikers en andere koolhydraten uit het gras worden opgeslagen als vet. Ook worden een aantal vet oplosbare vitamines, zoals vitamine E en A uit het gras, opgeslagen in vetweefsel en in de lever. Zo heeft het paard een voorraadje voor de winter.

Warmte genereren uit ruwvoer

Als wij mensen het koud hebben, dan drinken we warme chocolademelk met veel suiker. Voor paarden werkt dat heel anders, zij hebben een heel ander maagdarmstelsel dan wij. Bij paarden wordt warmte vooral gegenereerd in de dikke darm. Daar zit een heel ecosysteem aan schimmels en bacteriën (darmflora), die je paard helpen met het omzetten van cellulose (plantaardige celwanden) uit ruwvoer. Vezels houden je paard warm: hoe grover, droger en stengeliger het hooi, hoe harder die darmflora moeten werken. En daarbij komt warmte vrij. Daarom is het in de winter helemaal geen gek idee om juist minder rijk hooi te voeren, iets dat misschien tegen je intuïtie ingaat. Maar deze strategie is veel natuurlijker. In het wild vinden paarden in de winter ook meestal geen rijk gras, maar riet, droge stengels en boomtakken. En daar maken hun darmen dan warmte van. Het heeft dus geen zin om een paard (extra) krachtvoer, muesli of slobber te geven als je denkt dat hij het koud heeft… ze hebben vezels nodig!

Wanneer bijvoeren om warm te blijven?

Een gezond volwassen paard kan zichzelf warmhouden tot ongeveer -15 graden Celsius. Als het nóg kouder is moet je misschien wat extra voeren. Dergelijke omstandigheden komen in Nederland vrijwel nooit voor, zeker niet voor paarden die ’s nachts op stal staan. Voor veulens ligt dat anders, zij hebben een veel hogere ‘kritische temperatuur’, dus vroege veulens kunnen soms wel een dekentje gebruiken. Bij jaarlingen ligt de ondergrens op -11 graden Celsius. Verreweg de meeste paarden kunnen zichzelf dus prima warm houden, zonder extra voer. Bij oude paarden schuift de grens vaak wel wat op en moet je misschien eerder een deken op doen of wat extra hooi geven. Dit verschilt per paard.

Wintermetabolisme slim gebruiken

We weten het eigenlijk allemaal wel: Veel van onze paarden zijn te dik. Dus als ze op natuurlijke wijze een beetje afvallen in de winter, dan is dat eigenlijk alleen maar handig. Je hoeft je niet snel zorgen te maken dat je paard het te koud krijgt, dat gebeurt voor de meeste gezonde paarden pas bij temperaturen ver onder het vriespunt. Als het heel nat is en hard waait kan bescherming tegen de regen voor sommige paarden wel prettig zijn. Maar in principe verbruikt je paard in de winter de voorraden die hij in de zomer heeft aangelegd. Daarbij komen opgeslagen vitaminen uit het vetweefsel vrij, maar ook afvalstoffen worden afgevoerd. Het afvallen zorgt zo voor een natuurlijke ‘grote schoonmaak’. Tegen de tijd dat de lente begint, schakelt je paard weer over naar de zomerstofwisseling en begint het aanleggen van voorraden opnieuw. Dan wordt hij vanzelf ook weer wat dikker.

Conclusie: Afvallen is niet erg, mits binnen de perken

Het zomermetabolisme van een paard zorgt voor de opslag van energie, in de vorm van vetweefsel. Ook worden er voorraden aangelegd van verschillende vitaminen. Deze voorraden gebruikt het paard in de winter. Het wintermetabolisme van een paard is gericht op armer en vezeliger voedsel. Een paard houdt zichzelf warm door het verteren van grove vezels, niet door het verteren van veel calorieën. Moderne paarden zijn vaak wat te dik, zeker na een rijk en groeizaam weideseizoen. De winter is daarom een gunstige periode om je paard weer netjes op gewicht te krijgen. Voor piepjonge, oude en zieke paarden gelden uitzonderingen op deze standaard.

Bronnen:

Nadia F. Cymbaluk. Thermoregulation of horses in cold, winter weather: A review.

Livestock Production Science. Volume 40, Issue 1,1994, Pages 65-71, ISSN 0301-6226,

https://doi.org/10.1016/0301-6226(94)90266-6

Cymbaluk NF, Christison GI. Environmental effects on thermoregulation and nutrition of horses. Vet Clin North Am Equine Pract. 1990 Aug;6(2):355-72. doi: 10.1016/s0749-0739(17)30546-1. PMID: 2202497.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2202497/

Lea Brinkmann, Martina Gerken, Alexander Riek. Adaptation strategies to seasonal changes in environmental conditions of a domesticated horse breed, the Shetland pony (Equus ferus caballus). J Exp Biol (2012) 215 (7): 1061–1068.

https://doi.org/10.1242/jeb.064832