Het korte antwoord op de vraag of je paard ook vakantie nodig heeft is: Dat verschilt per paard. Een beetje een dooddoener misschien, maar het blijft altijd maatwerk. Hier zijn er een aantal dingen waar je rekening mee kunt houden als je overweegt om je paard een tijdje vrij te geven.

Mentale balans

Paarden zijn gewoontedieren en kuddedieren. Wanneer de dagelijkse routine verandert en dingen anders gaan dan ze verwachten, dan kan dat stress opleveren. Vooral paarden die wat nerveuzer van aard zijn - of minder ervaren paarden - kunnen hier last van hebben. Als je een paard hebt dat mentaal snel uit balans is, dan is het misschien verstandig om zijn ritme zoveel mogelijk intact te laten als jij op vakantie bent. Zeker als het paard veel op stal staat. Paarden die veel vrije beweging en sociaal contact hebben zijn waarschijnlijk wat minder gevoelig voor stress door een ander dag- of weekritme. Er is nauwelijks onderzoek naar ‘vakantie voor paarden’ maar we weten wél dat paarden die voor het eerst in training komen minder stress ervaren als ze daarnaast vrije beweging en sociaal contact hebben. Het is dan ook te verwachten dat paarden die een rijk paardenleven hebben met vriendjes in de wei of de paddock minder last hebben van het ontbreken van de training en afleiding als jij op vakantie bent, dan paarden die vooral in een box staan.

Even afkicken in de wei

Het is vrij gebruikelijk om jonge paarden die een eerste periode van training gehad hebben daarna een paar maanden ‘paard te laten zijn’ in de wei. Voor veel paarden is dit goed, zij kunnen in die periode alles wat ze geleerd hebben rustig verwerken. Maar er zijn ook paarden (vooral dieren met veel bloed) die je hier helemaal geen plezier mee doet of die zelfs helemaal ‘verwilderen’ als je ze weken- of maandenlang nauwelijks in handen hebt. Kijk daarom altijd goed naar je eigen paard.

Fysieke aspecten

Naar het lichamelijk effect van rustperiodes is wat meer onderzoek gedaan dan naar het mentale gedeelte, al gaat dat onderzoek ook vaak maar over een paar aspecten. Bij de fysieke training werk je aan de hartlongconditie (het uithoudingsvermogen) de souplesse en de kracht van je paard. Voor het verbeteren van zowel het uithoudingsvermogen als de spierkracht is training én herstel nodig. Tijdens een training geef je het lichaam een prikkel. Tijdens de herstelperiode herstelt het lichaam zich vervolgens op een niveau dat net iets hoger is dan voorafgaand aan de trainingsprikkel. Dit noem je supercompensatie. Door steeds op het juiste moment een voldoende zware training aan te bieden, gevolgd door voldoende rust en lichte beweging om het herstel te laten plaatsvinden, kan je de conditie, souplesse en kracht van je paard steeds verder verbeteren. Als je te zwaar of te kort op elkaar traint, met te weinig tijd voor herstel, dan raakt je paard overtraind. Als je te licht of te weinig traint, zal je paard niet veel vooruitgaan. De Nederlandse wetenschapper Carolien Munsters doet veel onderzoek naar deze principes bij paarden. Daarbij maakt ze onder meer gebruik van hartslagmeters en lactaactmetingen (meten van verzuring in de spieren).

Korte vakantie weinig effect

Wat veel mensen merken is dat een paard fysiek meestal niet zoveel achteruitgaat van een weekje of twee vakantie. Vaak pak je de trainingen dan vrij soepel weer op en is het paard maar weinig kracht en conditie kwijt. Wetenschappelijk is dit ook al wel eens gezien in een onderzoek naar de hartslag en het herstel daarvan bij paarden die eerst wel getraind werden en daarna een afbouwschema kregen. Zij gingen in conditie niet achteruit, al moet daarbij gezegd worden dat ze wel lichte beweging hadden gedurende de ‘vrije periode’. Er ontbreekt nog wel wat onderzoek naar hoe herstel na training en het effect van vakantie precies invloed heeft op het paardenlichaam. Als je je paard langer stilzet, zal de spierkracht en conditie op een gegeven moment uiteraard wel minder worden. Hoelang dat precies duurt, is echter niet eenduidig en verschilt waarschijnlijk per paardenras en per individueel paard. Carolien Munsters heeft bijvoorbeeld aangetoond dat Friese paarden galopperen fysiek zwaarder vinden dan KWPN’ers en dat je een jong Fries paard gemiddeld genomen meer hersteltijd en een lichter trainingsschema moet geven dan een jonge KWPN’er.

Vrije beweging een must

Niet alleen voor de mentale balans, ook voor de lichamelijke conditie van een paard is het goed als hij tijdens zijn vakantie veel vrije beweging en sociaal contact heeft. Onderzoek heeft laten zien dat het lichaam van jonge paarden die veel in de groep buiten staan zich beter aanpast aan trainingsarbeid dan het lijf van paarden die vooral op stal staan. Je kan daaruit afleiden dat een vakantieperiode voor een paard dat veel sociaal contact en vrije beweging heeft daarom ook fysiek minder impact heeft dan voor een paard dat vooral in een box staat. Tenslotte is het zo dat oudere paarden fysiek vaak meer last hebben van een korte periode van ‘stilstaan’ dan jongere dieren. Voor een senior is het vaak echt ‘rust roest’. Bij een ouder paard duurt het ook langer voordat hij op conditie is als je de training vanaf nul begint.

Vakantie: soms goed, maar het hoeft niet

Conclusie: als je paard mentaal stabiel is kan een korte vakantie meestal helemaal geen kwaad. Let er wel op dat je paard voldoende vrije beweging en sociaal contact heeft tijdens zijn vrije periode. Is je paard wat ouder of raakt hij snel gestrest van veranderingen? Laat je paard dus gerust wat licht rijden of longeren door een stalgenootje of familielid als jij wat langer op vakantie bent. Als ‘de andere 23 uur’ goed voor elkaar zijn, zal je paard zijn vakantie waarschijnlijk niet echt missen.