Janneke van der Wal richtte Worm & Co op in 2016. “Ik merkte dat nog veel paardeneigenaren kozen voor standaard ontwormen. Dat was vaak geen onwil, maar kwam door een gebrek aan informatie.”

Waarom mestonderzoek?

“Tot 13 jaar terug kon je eigenlijk overal gewoon een wormkuur halen voor je paard. De wetgeving is veranderd omdat uit onderzoek bleek dat de maagdarmwormen resistent begonnen te worden tegen de bestaande werkzame stoffen in die wormkuren. Omdat er geen nieuwe werkzame stoffen op de markt gaan komen, was er geen andere mogelijkheid dan alleen nog maar te ontwormen op basis van mestonderzoek. Door middel van mestonderzoek worden de eitjes van wormen geteld in een mest-monster. Zo kan je bepalen of en welke wormen in de darmen van het paard leven, of dat er te veel zijn en of behandeling gewenst is. Eigenlijk is deze gang van zaken superlogisch. Je neemt zelf ook geen medicatie als dit niet nodig is, dus waarom je paard dan wel? Vroeger wisten we niet beter, maar nu wel. Daarom zou ik ook iedereen adviseren om de overstap te maken, mocht je nog geen mestonderzoek doen.”

Niet onnodig ontwormen

“We begeleiden dierenartsen, maar ook veel stallen zoals Anky van Grunsven, Stoeterij Sterrehof en Stal van Silfhout. Helaas ontwormen stallen vaak nog standaard twee of drie keer per jaar, zonder mestonderzoek. Dat heeft vaak te maken met kosten maar soms ook gemak. Maar standaard ontwormen is echt onnodig en studies laten zien, dat zo’n 74% van de paarden in Nederland onnodig ontwormd wordt. Die krijgen dus medicatie zonder dat ze dat nodig hebben! Elke wormenkuur die we onnodig geven, zorgt voor resistentie bij de wormen. Wij willen graag dat we paarden die daadwerkelijk een worminfectie met zich mee dragen, kunnen blijven behandelen, ook in de toekomst. Dat lukt niet als alle wormen dan resistent zijn geworden. Als je mestonderzoek consequent blijft doen, liefst vier keer per jaar, dan kan je de cyclus goed volgen en heb je een optimaal wormmanagement. Door middel van mestonderzoek ontworm je gericht en alleen de paarden die ook daadwerkelijk een behandeling nodig hebben. Als je het goed voor elkaar hebt, is dat misschien maar 7% van alle paarden op een stal. Vooral voor de gezondheid van het paard is het beter om niet onnodig te ontwormen. Het is toch medicatie, die een disbalans in het lichaam en een dip in de weerstand veroorzaakt. Zeker het breedspectrum middel met de werkzame stof moxidectine.” legt Janneke uit.

Wat is wormresistentie?

“Wormresistentie houdt in, dat de wormen niet meer gevoelig zijn voor bepaalde werkzame stoffen in ontwormingsmiddelen. Er wordt gesproken van resistentie als een ontwormingsmiddel in de juiste dosering wordt toegepast maar minder dan 95% van een wormsoort dood. Bijvoorbeeld bij de rode bloedworm zien we dat na het toedienen van een wormkuur met ivermectine soms alweer na twee weken wormeitjes worden gevonden. Een paar jaar geleden was die periode nog zes weken. Bij moxidectine zien we soms na acht weken alweer eitjes in de mest, dit was een paar jaar terug nog drie maanden. Zo zie je dat die wormresistentie echt bestaat. Als paardeneigenaar mogen we dan ook niet meer ons hoofd in het zand stoppen. Het is echt een must om zorgvuldig om te gaan met de wormmiddelen die nog wel goed werken.”

De beste ontwormings-strategie

Janneke: “In de basis is het advies voor elk paard: minstens drie en liefst vier keer per jaar mestonderzoek. Of een paard behandeling nodig heeft, of de eindejaarskuur, is helemaal afhankelijk van het paard en de locatie waar hij staat. Bij grotere stallen adviseren we meestal om één keer per jaar preventief te ontwormen, aan het begin van de winter. Maar dat heeft ook met de algemene gezondheid en de leeftijd van het individuele dier te maken. Als er veel wisselingen van paarden op een stal zijn, dan heb je een hele andere situatie dan wanneer twee of drie paarden aan huis staan en de mest uit de paddock of wei wordt gehaald. Het beste is om per paard te bekijken of ontwormen echt nodig is. Maatwerk is hier echt heel belangrijk want we moeten echt af van het standaard ontwormen.”

Nooit helemaal vrij van wormen

Een worm-vrij paard is niet het doel, vertelt Janneke. “Elk paard draagt wel wormen met zich mee. Dat is zelfs goed voor de balans in het maag-darmstelsel. De verschillende parasieten in het paardenlijf zorgen ervoor dat het paard weerstand ontwikkelt. Als ze niet met wormen in aanraking komen, kunnen ze ook geen weerstand opbouwen. Daarom zijn ook veulens zo kwetsbaar” legt Janneke uit. “Als je paarden via mestonderzoek blijft monitoren, dan zie je dat ze vanaf 5 of 6 jaar oud steeds minder eitjes in de mest hebben. Op een gegeven moment krijgen ze alleen nog maar negatieve uitslagen omdat het paard in staat is geweest een goede weerstand op te bouwen. Tot die tijd zie je vaak fluctuaties in de besmettingsgraad”

Cylcus van de worm

Janneke: “De cyclus van de rode bloedworm (de meestvoorkomende maagdarmworm) is zes tot acht weken, maar niet alle wormen leggen eitjes. Er zijn dus momenten dat je geen eitjes in de mest ziet, terwijl er wel rode bloedwormen zijn. Vanwege die cyclus is het optimaal om vier keer per jaar mestonderzoek te doen. Zo heb je altijd een goed meetmoment en ben je er op tijd bij mocht er een besmetting zijn. Als je begint met mestonderzoek, raden we aan om twee keer binnen vier weken mest op te sturen. Als de uitslag twee keer negatief is, dan weet je zeker dat het paard op dat moment niet te veel eitjes met zich mee draagt. Als de eerste positief is, dan geef je een kuur en dient de tweede als check. Als de eerste test negatief is en de tweede test positief, dan zat de eerste test niet op het juiste moment in de cyclus.”

Wat te doen bij wormen in de mest?

Soms zie je wormen in de mest bij een paard. “Dat is niet meteen reden tot paniek” legt Janneke uit. “Maar als de mest vol zit met wormen, dan is de kans op een besmetting groot en is behandeling gewenst. Als je af en toe een paar wormen ziet, dan is dat eigenlijk een goed teken. Het paard heeft de wormen dan zelf afgevoerd, de immuunreactie werkt. We zijn geneigd om heel snel in te grijpen, als we wormen zien. Maar wanneer het paard verder gezond en fit is, dan kun je het prima aankijken en kan je het paard de kans geven het zelf op te lossen. Als een paard niet gezond is, of wanneer hij klachten heeft terwijl de uitslag van het mestonderzoek negatief was, dan moet je natuurlijk wel aan de bel trekken. Dan kan er bijvoorbeeld sprake zijn geweest van een cyclus waar op dat moment geen eitjes aanwezig waren. Dit zien we bijna nooit als paardeneigenaren er voor kiezen frequent mestonderzoek te laten doen.”

Helemaal niet ontwormen?

Janneke: “Het laatste mestonderzoek van het jaar is tussen half oktober en half november. Aan het einde van het jaar geef je dan, indien nodig, de eindejaarskuur. Op basis van de uitslagen, de gezondheid, leeftijd en uitgebreide vragenlijst van het paard krijgen onze klanten een passend advies. Het is niet voor elk paard noodzakelijk of wenselijk om een zware kuur te geven. Als je liever helemaal niet preventief wilt ontwormen, en je paard is het hele jaar negatief getest, dan is er een alternatief. De eindejaarskuur met pramox wordt gegeven omdat we lintwormen niet optimaal via mestonderzoek aan kunnen tonen. Sinds een aantal jaar is er de EquiSal speekseltest. Deze test meet de hoeveelheid specifieke antilichamen tegen lintworm. Het is een gebruiksvriendelijke test, die je zelf af kan nemen met een speciale ‘swab’ en terugstuurt naar het laboratorium. Als de antistoffen tegen lintworm boven een bepaalde waarde zitten, dan is er kans op een lintwormbesmetting en is ontwormen wenselijk. Zo niet, dan is behandeling niet nodig. Mocht de uitslag van de EquiSal negatief zijn maar je paard is in dat jaar wel 1 of 2 keer positief getest geweest, dan is het belangrijk per paard te bekijken of preventief behandelen voor ingekapselde larven nog nodig is.”

Hoe werkt Worm&Co?

Janneke en haar team heb in de loop der jaren veel ervaring opgedaan. “Wij kijken vanuit de behoefte van de paardeneigenaren. We willen mestonderzoek gemakkelijker maken, onze klanten ontzorgen en hem of haar op elk moment inzicht geven in de uitslagen en adviezen. Ook vinden we het heel belangrijk dat je als eigenaar snel de uitslag van het onderzoek hebt. Daarom laten wij de onderzoeken uitvoeren door specialisten van het parasitologisch laboatorium. Wij leveren een handig online dossier voor onze klanten waar ze altijd hun uitslagen en adviezen terug kunnen zien. Of direct een kopie doorsturen naar de eigen dierenarts of hun pensionklanten, zodat zij ook op de hoogte zijn van de uitslag.”

Je vindt Janneke en haar team op: www.wormenco.nl