In het algemeen wordt meestal gerekend met 11 maanden dracht, maar gemiddeld is de draagtijd bij merries 340 dagen. Dat is een dikke week langer dan elf maanden. Een veulen is levensvatbaar vanaf 320 dagen, maar kan ook gerust blijven zitten tot 360 of zelfs 365 dagen. Sommige merries dragen altijd een paar weken over. Opwekken van de geboorte bij deze merries is geen goed idee en bijna nooit nodig.

Do: houd je merrie in de gaten

Een bevalling gaat snel en soms zie je maar weinig aan je merrie in de uren voorafgaand aan de geboorte. Omdat je snel moet handelen als er iets mis gaat, is het wel belangrijk dat je het weet als de bevalling begonnen is. Bij de meeste merries loopt in de dagen voor de bevalling het uier vol. En dan bedoelen we echt heel erg vol, totdat het helemaal stijf staat van de melk. Een paar uur voor de bevalling verschijnen er meestal harsdruppels aan de tepels. Daarnaast verslappen de banden naast de staart en de lendenen in de dagen voor de geboorte. Ook zie je vaak enkele weken of dagen van tevoren oedeem (vochtophoping) onder de buik. Maar let op: niet elke merrie houdt zich aan deze standaarden! Er zijn bijvoorbeeld merries waar de melk er pas vlak voor de bevalling inschiet en er nooit harsdruppels verschijnen, of al dagen eerder. Andere merries verliezen al melk uit het uier een week voor de bevalling als het veulen aan het ‘proefdraaien’ is voor de geboorte. Daarna stopt dat weer. Ook de verslapping van de banden komt soms vroeger en soms pas heel laat plaatsvinden. Je zult dus misschien een paar keer vals alarm hebben, maar uiteindelijk zal het moment toch aanbreken. Een geboortealarm, bijvoorbeeld met behulp van een chip aan de vulva, kan een waardevolle investering zijn. Zorg in elk geval voor een goede camera in de box van je merrie. Merries veulenen het liefst als het rustig is op stal, dus ’s nachts. Camerasystemen werken met een app op je telefoon en meestal kunnen meerdere mensen tegelijk meekijken. Een appgroepje met geïnteresseerde vrienden of familieleden die op meerdere tijden ’s nachts wakker zijn, kan dan heel erg handig zijn. Zorg wel dat je telefonisch bereikbaar bent ’s nachts in het geval dat iemand iets ziet!

Do: weet wat de voortekenen zijn

De eerste fase van de geboorte is de ontsluitingsfase. Hierbij verslapt de baarmoedermond en trekt de baarmoeder samen. Dit is niet zo’n fijn gevoel voor je merrie en kan een paar uur duren. De samentrekkingen van de baarmoeder zorgen vaak voor onrustig gedrag. Rondlopen, krabben aan de buik, liggen en weer opstaan; het zijn allemaal tekenen dat de ontsluitingsfase is begonnen. Ook kan je merrie nerveus zijn, hinniken, zweten of flemen. De staart schuren of ermee zwiepen is ook mogelijk.

Don’t: Stoor je merrie niet

De geboorte van een veulen is natuurlijk heel spannend en je wilt je merrie goed in de gaten houden. Maar het is wel heel belangrijk dat je haar niet verstoort! Houd alles dus zoveel mogelijk via de camera in de gaten en ga alleen zelf even kijken als je het niet goed kan zien. Neem dan ook niet het hele gezin mee, maar ga heel rustig en stil even kijken.

Do: Weet wat er moet gebeuren

De ontsluitingsfase eindigt wanneer de baarmoeder zo hard samentrekt dat de waterblaas breekt. Dit is het begin van de uitdrijvingsfase. Het is een behoorlijke plens water die eruit komt, als je geluid hebt bij je camerabeelden kan je het vaak horen en ook reageren andere paarden op stal hier soms op. De uitdrijvingsfase mag bij een normale geboorte maximaal 20 minuten duren. Al snel verschijnt de pootjesblaas met daarin de twee voorvoetjes (net niet naast elkaar meestal). Vlak daarachter komt de neus van het veulen. Vaak ligt de merrie op dit moment en gaat ze ook liggend persen. Als je ziet dat het hoofdje van het veulen nog in het vlies zit, mag je rustig de stal in gaan om het vlies te breken. Dit is behoorlijk taai! Als het vlies al gebroken is, kun je eventueel wat wegvegen bij de neus. Zorg dat je daarna je merrie weer met rust laat. Als het hoofd van het veulen eruit is en het veulen kan ademen, is het goed. De merrie zal gaan persen en het veulen wordt geboren. Hierna blijven moeder en kind even liggen. Dat kan zomaar tien minuten duren, of langer. Blijven liggen is goed want het is belangrijk dat de navelstreng nog even intact blijft. Het veulen krijgt op die manier nog flink wat bloed van de merrie en dat geeft een goede start. Veulens worden na de geboorte als het ware nog even ‘opgepompt’.

Don’t: Afwachten als de geboorte niet doorzet

Als de waterblaas gebroken is, moet het veulen binnen twintig minuten geboren worden. Als je tien minuten na het breken van de vliezen nog geen pootjesblaas ziet, of als de halverwege bevalling stokt, dan bel je DIRECT de dierenarts. Deze zal je soms aanraden om met de merrie te gaan stappen om de weeën te onderbreken. Als het veulen niet goed ligt in het geboortekanaal, moet de dierenarts het eerst goed leggen voordat het geboren kan worden. Als je geen wit vlies met pootjes erin uit je merrie ziet komen, maar een rode bal, dan moet je ook ogenblikkelijk de dierenarts bellen!

Don’t: Je teveel bemoeien met een normale geboorte

Als de geboorte normaal verloopt, hoef jij niet veel te doen. Soms blijven de achterbenen nog een klein stukje in de merrie zitten als het veulen geboren is. Dat is prima. Het is vooral belangrijk dat de navelstreng nog even vast blijft zitten. Ga het veulen er dus niet verder uittrekken. Ook hoef je niet meteen met een handdoek in de weer. Als de merrie opstaat, zal de navelstreng vanzelf breken. Die kan je daarna dan even snel ontsmetten. De merrie zal zich naar het veulen omdraaien en het af gaan likken.

Do: Geef de hechting de ruimte

Als de merrie heel lang blijft liggen, kan je er op een gegeven moment voor kiezen om het veulen bij haar hoofd te leggen zodat ze het kan aflikken. Dit is belangrijk voor de hechting tussen moeder en kind. Sommige (ervaren) merries rusten wat langer uit na alle inspanningen van de bevalling. Soms zelfs totdat het veulen om hen heen dartelt! De eerste tijd na de geboorte is belangrijk voor de hechting tussen moeder en kind, dus geef hen daar de rust en de ruimte voor.

Do: Let op de nageboorte

Het veulen is geboren, dus je bent nu heel opgelucht en blij! Maar schrijf even op hoe laat het was. Want er zijn een aantal dingen die in de uren na de geboorte moeten gebeuren. En jij moet in de gaten houden wanneer. In de meeste gevallen komt de nageboorte binnen een uur na de geboorte in zijn geheel van de merrie af. De merrie krijgt daarvoor opnieuw weeën en gaat vaak weer liggen om de placenta eruit te persen. Als er na de bevalling al een stuk van de nageboorte uit de merrie hangt, knoop deze dan op met een touwtje. Zo voorkom je dat de nageboorte scheurt. Je wilt deze straks namelijk kunnen checken. Als de nageboorte er helemaal af is, haal je deze uit de stal en spreid je ‘m uit op de grond (of bewaar ‘m in een kruiwagen voor de dierenarts). De nageboorte is uit te leggen in de vorm van een broek met twee dichte broekspijpen (de hoornen) en één opening waar het veulen doorheen is gekomen. Als de dichte broekspijpen kapot zijn of deels ontbreken bel je de dierenarts. Stukjes placenta die in de baarmoeder achterblijven kunnen gevaarlijke ontstekingen en hoefbevangenheid veroorzaken. De nageboorte moet er in elk geval na zes uur af zijn. Zo niet, dan laat je de dierenarts komen, die wee-opwekkers zal inspuiten bij je merrie. Vooral Friezen blijven nogal eens ‘aan de nageboorte staan’ en krijgen deze er niet zelfstandig af.

Don’t: Niet trekken aan de nageboorte!

Ga niet trekken aan de nageboorte om je merrie te helpen. Als deze afscheurt blijven er alsnog resten achter in de baarmoeder, die problemen kunnen veroorzaken.

Do: Veulen monitoren in eerste uren

Veulens zijn wonderbaarlijke wezens. Ze gaan van 0 tot 100 in één of twee uur. Je wilt het volgende bij je veulen zien:

• Na 5 à 10 minuten, borstligging
• Na 1 à 2 uur: opgestaan
• Na 2 uur: drinkt bij de moeder
• Na ongeveer 9 uur: plast
• Na een aantal uur: darmpek (eerste zwarte poep) komt eraf
• Na maximaal 24 uur: melkmest (geel van kleur)
• In het algemeen: actief gedrag, rondrennen, drinken, afgewisseld met uitgebreid liggend slapen.

Don’t: Aannemen dat het veulen wel drinkt

Het drinken bij de moeder is soms moeilijk te zien. Veulens hebben een zuigreflex en sabbelen dus aan alles wat ook maar een tepel zou kunnen zijn. Dat klinkt vaak heel luidruchtig, maar betekent niet altijd dat ze ook echt melk binnenkrijgen. Als je ziet dat het veulen wat melk op de neus of in de baard heeft, dan zit het meestal wel goed. Als je veulen actief is, is dat een goed teken. Maar sommige veulens zijn hier behoorlijk ‘dom’ mee, zeker als de moeder nog nooit gezoogd heeft. De tepels zijn dan nog niet zo pasklaar voorgevormd. Andere veulens missen de energie om goed op zoek te gaan naar het uier. Deze veulens moeten handmatig biest krijgen, door de merrie te melken en dit met een kommetje of fles naar binnen te gieten. Bij twijfel: overleg altijd met je dierenarts.

Do: Eerste dagen alert blijven

De eerste dagen na de bevalling houd je moeder en kind goed in de gaten. Temperatuur je merrie dagelijks. Als ze verhoging krijgt, kan er een stukje placenta in de baarmoeder zijn achtergebleven. In dat geval moet de dierenarts haar baarmoeder komen spoelen met een jodiumoplossing. Zorg ook voor vrije beweging voor moeder en kind. Dat is niet alleen belangrijk voor de ontwikkeling van het veulen en het rechttrekken van de benen. Het is ook goed voor de merrie om eventuele troep in de baarmoeder kwijt te raken. Het veulen moet ‘tierig’, oftewel actief en nieuwsgierig, blijven. Jonge dieren zijn ontzettend kwetsbaar, dus bel bij twijfel ALTIJD je dierenarts. Die heeft liever dat je te vroeg dan te laat belt wanneer het om een bevalling of een jong veulen gaat!