Gras is voor de meeste paarden het lekkerste wat er bestaat. De hele dag ‘hapje-stapje’ door de wei; een groter plezier kan je ze niet doen. Toch is het niet altijd gezond. Dat komt door de manier waarop de suikers uit het gras in het paardenlijf verwerkt worden.

Suikerstofwisseling: snelle en complex koolhydraten

In het weideseizoen is gras voor veel paarden de belangrijkste bron van koolhydraten. Koolhydraten kan je verdelen in complexe koolhydraten en koolhydraten die in water oplosbaar zijn. Die laatste zijn de ‘snelle suikers’ en zetmeel, die ook in bijvoorbeeld krachtvoer kunnen zitten. Deze wateroplosbare koolhydraten worden afgebroken door enzymen in de maag en dunne darm en leveren direct veel energie. Wanneer de afbraak van oplosbare koolhydraten niet volledig plaatsvindt in het eerste gedeelte van het spijsverteringskanaal, komen suiker en zetmeel in de dikke darm terecht. Daar kunnen deze stoffen de darmflora verstoren en gaskoliek veroorzaken. Omdat een paard maar een beperkte capaciteit heeft om snelle suikers te verteren in maag en dunne darm, mag de voeding (en dus ook het gras) niet al te veel wateroplosbare koolhydraten bevatten. Als er veel suiker ineens in het bloed van je paard komt, kan dat hoefbevangenheid veroorzaken.

‘Hindgut fermenting’

Naarmate gras ouder wordt, meer lengte heeft en uitgebloeid raakt, bevat het meer vezels. Vezels bestaan uit complexe koolhydraten zoals cellulose. Dergelijke koolhydraten kan het paard niet zelfstandig verteren, daarvoor heeft hij de micro-organismen in zijn dikke darm nodig. Deze bacteriën en schimmels zetten de cellulosevezels om in vluchtige vetzuren. Die vetzuren kan het paard vervolgens opnemen en omzetten in energie. Wanneer er te weinig vezels in het dieet van een paard zitten, kan de spijsvertering niet goed functioneren. De dikke darm is dan niet voldoende actief waardoor diverse verteringsproblemen en ziektes bij het paard kunnen ontstaan. Een paard heeft dus een vrij bijzonder spijsverteringsstelsel. In het Engels noem je dat ‘hindgut fermenting’ oftewel: het belangrijkste gedeelte van de voedselverwerking vindt plaats door fermentatie in het achterste gedeelte van het maagdarmstelsel. Om een paard gezond te houden moet je met die bijzondere spijsvertering rekening houden.

Nieuwe inzichten in hoefbevangenheid

In het verleden werd hoefbevangenheid vaak als één separate aandoening gezien, maar er blijken verschillende vormen van deze ziekte te bestaan. Al deze vormen zijn in feite systemische ziektes, waarbij het hele lichaam van het paard betrokken is. Het gaat dus zeker niet alleen om een probleem in de hoeven! Oorzaken van hoefbevangenheid kunnen zijn: endocriene ziektes (hormoongerelateerd), bloedvergiftiging (sepsis), een gegeneraliseerde ontstekingsreactie (Systemic Inflammatory Response Syndrome (SIRS)), of een eenzijdige belasting op één been (bijvoorbeeld door gips na een breuk). Daarbij is hoefbevangenheid als gevolg van een endocrien (hormonaal) probleem het meest voorkomend. De traditionele zienswijze dat hoefbevangenheid vooral speelt als de lamellen van de hoef loslaten, blijkt ook niet helemaal correct. Het lijkt erop dat er een nogal variabele, slecht zichtbare, voorfase bestaat. Daarbij zijn er al veranderingen in de structuur van de lederhuid. Onderzoek laat zien dat het begint met microscopisch kleine wijzigingen. Bepaalde lamellen raken uitgerekt en de structuur van de lederhuid wordt anders. Daarbij ontstaan dan ontstekingen in de cellen.

Het verband tussen suikers en hoefbevangenheid

De endocriene problemen die hoefbevangenheid kunnen veroorzaken, hebben te maken met de suikerstofwisseling van het paard. Als er suikers in het bloed van een paard zitten, komt het hormoon insuline vrij om deze suikers te verwerken. Hoe meer ‘snelle suikers’ in het bloed, hoe meer insuline. De minuscule haarvaatjes in de lederhuid van de paardenhoef zijn erg gevoelig voor deze insuline en zullen gaan samentrekken als er veel insuline in het bloed zit. De doorbloeding van de hoef wordt dan minder goed. Dat belemmert de gezonde groei van de lederhuid en ontstekinkjes en hoefbevangenheid liggen vervolgens op de loer. Dit verband met insuline is ook de reden dat paarden met IR (Insuline Resistentie), PPID (Cushing) en EMS (Equine Metabolic Syndrome) meer risico lopen op hoefbevangenheid. Hun insulinespiegel is namelijk vaak verstoord. Ook bij een milde verstoring van de insulinespiegel kan er waarschijnlijk al gevoeligheid in de hoeven optreden.

Suiker in gras: veel verschil

Om te voorkomen dat je paard hoefbevangen raakt, is het dus verstandig om niet te veel suiker te voeren. Zeker als je paard al wat te dik is of IR, PPID of EMS heeft. Ook koudbloeden zijn vaak extra gevoelig. Gras kán veel suiker bevatten, maar het hoeft niet. Dat hangt onder meer af van de tijd van het jaar, het weer, de lengte van het gras en de grassoort waarmee het weiland is ingezaaid. De hoogste suikergehaltes zitten in hoogproductief ‘koeiengras’ zoals Engels Raaigras. Doorgeschoten, uitgebloeid, vezelrijk ‘paardengras’ – dat in speciale zaadmengsels te krijgen is – bevat veel minder suikers. Maar ook dan moet je blijven opletten. Ook in hooi zit suiker, dus neem vooral het totale rantsoen van je paard in ogenschouw. Je kan zowel gras als hooi laten testen bij gespecialiseerde bedrijven. Op die manier kan je beter sturen. Houd er rekening mee dat paarden die maar enkele uren weidegang per dag hebben, vaak veel sneller eten en daardoor alsnog vrij veel suiker kunnen binnen krijgen!

Te veel suikers binnengekregen?

Heeft je paard toch te veel suikers binnengekregen en wil je hem ondersteunen bij het reguleren van zijn insulinespiegel en het voorkomen van ontstekingen? Dan kun je bijvoorbeeld een milde detox doen met brandnetelextract. Zo worden afvalstoffen sneller afgevoerd. Daarnaast kan je met cannabinoïden de balans in het paardenlijf ondersteunen. Deze plantaardige stoffen werken bovendien pijnstillend en ontstekingsremmend.

Bronnen
Asplin KE, Patterson-Kane JC, Sillence MN, Pollitt CC, Mc Gowan CM. Histopathology of insulin-induced laminitis in ponies. Equine Vet J. 2010 Nov;42(8):700-6. doi: 10.1111/j.2042-3306.2010.00111.x. PMID: 21039799.

Patterson-Kane JC, Karikoski NP, McGowan CM. Paradigm shifts in understanding equine laminitis. Vet J. 2018 Jan;231:33-40. doi: 10.1016/j.tvjl.2017.11.011. Epub 2017 Nov 22. PMID: 29429485.