Chronische stress is een echt gezondheidsprobleem bij paarden. Deze langdurige vorm van stress ontstaat als er niet aan de basisbehoeften van een paard wordt voldaan en als het paard continu stress of angst ervaart. Chronische stress kan op de lange termijn voor allerlei (biochemische) veranderingen in het lichaam zorgen, het immuunsysteem aantasten en ziektes veroorzaken.

Positieve stress

Daar staat tegenover dat paarden ook positieve stress kunnen ervaren. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens trainingen. Door het wat moeilijker of zwaarder te maken leert je paard iets nieuws, verbetert zijn conditie en wordt hij uiteindelijk fitter, sterker en soepeler, als reactie op de aangeboden uitdagingen. Ook kan iets dat in eerste instantie als ‘eng’ wordt ervaren, bijvoorbeeld een vreemd voorwerp in een schriktraining, met de juiste begeleiding uiteindelijk interessant en leuk worden. Het vormt dan een verrijking voor het paard in plaats van een bedreiging.

Weerbaarheid trainen

Omdat een paard een vluchtdier is, zal de eerste reactie vaak automatisch vluchten zijn. Paarden zijn gemaakt om op kortdurende stress om te gaan door hard weg te rennen en daarna de stress weer los te laten. Wanneer een paard de tijd en de tools krijgt om te leren omgaan met bijvoorbeeld nieuwe voorwerpen of nieuwe situaties, wordt hij uiteindelijk vaak juist zelfverzekerder en minder stressgevoelig. De grote uitdaging voor ons als paardeneigenaren is om dit onze paarden te leren en ze goed te begeleiden in spannende situaties. Daarbij is het belangrijk dat je je realiseert dat de fysieke en de mentale respons op stress aan elkaar vast zitten. Als je je paard bijvoorbeeld kan leren om op commando het hoofd te laten zakken, zal hij ook kunnen uitademen en spanning loslaten. Door het hoofd naar beneden te brengen zakt de opgebouwde adrenaline. Een paard dat op deze manier controle over zijn lijf krijgt, wordt weerbaarder. Ook het ‘zacht maken’ van het lijf door bijvoorbeeld voltes en zijgangen te rijden, kan je paard helpen om stress los te laten.

Stress in de training

Wanneer we het over de gevolgen van stress hebben, gaat het vaak over het stresshormoon cortisol. Als dit hormoon langdurig verhoogd is, heeft dat allerlei negatieve lichamelijke gevolgen. Maar tijdens een functionele training is het cortisolniveau van je paard ook verhoogd. Dit kan vele gunstige fysiologische functies hebben en er bijvoorbeeld aan bijdragen dat de spieren sterker worden en de conditie beter. Zo lang de cortisolconcentratie ná de training maar weer omlaag gaat, bijvoorbeeld doordat je paard vrije beweging krijgt in een vertrouwde kudde en onbeperkt ruwvoer kan eten. Als je paard blijvend stress ervaart doordat er niet aan zijn behoeften wordt voldaan, ontstaat chronische stress. Ook te lang, te zwaar of te repetitief trainen kan langdurige stress veroorzaken. Minder stressvolle trainingstechnieken zijn daarom belangrijk voor het welzijn van je paard.

De grenzen van stress

Helaas worden nog te veel paarden over hun grenzen gepusht. Dat komt deels omdat stress te laat of onvoldoende herkend wordt. Ook heerst vaak de mening ‘Hij moet maar luisteren’ terwijl een angstig paard dat vol zit met adrenaline helemaal niet kán luisteren. Angst en stress zorgen voor een zeer primaire reactie, die zijn oorsprong vindt in de oudste delen van de hersenen. Het is geen bewuste keuze van je paard om bang te zijn, net zo goed als dat voor mensen geldt. Stress is een welzijnsvraagstuk. En het is aan ons als paardeneigenaren om onze paarden te leren om daar mee om te gaan. Deels is dat ook in ons eigen belang, want te veel stress vermindert de prestaties van een paard en maakt hem bovendien onvoorspelbaar, wat tot gevaarlijke situaties kan leiden.

Conclusie: stress is niet altijd slecht

Stress kan dus een positieve én een negatieve invloed hebben op je paard. Het is belangrijk dat je stress goed kan herkennen en dat stressfactoren niet aanhoudend aanwezig zijn in het leven van je paard. Goed management en geschikte training zijn daarbij belangrijk. Ook geldt dat paarden met een goede bouw en goed beenwerk, het juiste temperament en een gezond lijf beter kunnen functioneren als sportpaard dan paarden die op bepaalde punten uitdagingen hebben. Het herkennen van al deze factoren is van groot belang als wij als eigenaren onze paarden een goed leven willen geven en onze paarden optimaal willen laten functioneren. Bekijk stress dus altijd in de juiste context, zorg dat de basisvoorwaarden voor je paard op orde zijn en geef je paard de juiste tools en training om met stress om te gaan.