Een stalondeugd is een vorm van herhalend gedrag, dat ooit ontstaan is om stress af te voeren. Het paard krijgt door het uitvoeren van het repeterende gedrag, bijvoorbeeld luchtzuigen, een stootje endorfine in zijn bloed. Dat is een hormoon waardoor hij zich lekkerder voelt, dit stofje werkt verdovend en rustgevend. Endorfine is bovendien verslavend. Een paard zal daarom geneigd zijn om dit gedrag steeds opnieuw uit te voeren, om weer een ‘shot’ te krijgen.

Welke stalondeugden zijn er?

De bekendste stalondeugd is luchtzuigen. Daarbij haalt het paard in één keer een hele grote teug lucht naar binnen, met de hals in een rare gebogen houding. Dit gedrag wordt ook wel ‘kribbebijten’ genoemd, als het paard zijn tanden op de voerbak of een ander object zet tijdens het luchtzuigen. Luchtzuigen komt vaker voor bij paarden die last hebben van hun maag, bijvoorbeeld doordat ze te lange periodes zonder ruwvoer staan. Een andere bekende stalondeugd is weven. Hierbij maakt het paard zwaaiende bewegingen met zijn lijf, hij gaat steeds van het ene been op het andere staan. Als een paard dit langdurig doet, kan het een flinke belasting voor de gewrichten en pezen in de benen veroorzaken. Ook hoeven kunnen sneller afslijten en in ernstige gevallen kan de spieropbouw van het paard veranderen. Boxlopen is een derde bekende stalondeugd. Hierbij loopt het paard te ijsberen in zijn stal, alsmaar het zelfde rondje, zonder op of om te kijken en vaak ook zonder te eten of te drinken. Wanneer paarden dit lang doen, kunnen ze helemaal bezweet raken. Ook dit gedrag is erg slecht voor gewrichten, hoeven, pezen en spieren. Naast de drie bekendste stalondeugden luchtzuigen, weven en boxlopen zijn er ook nog een aantal andere gedragingen die je als stalondeugden kan typeren. Denk bijvoorbeeld aan hoofdschudden, tandenknarsen of met de tanden langs een spijl van de box gaan.

Hoe ontstaan stalondeugden?

Stalondeugden ontstaan door stress. Vaak gaat het dan om stress die direct veroorzaakt wordt door het individueel op stal staan. Stalondeugden worden namelijk vooral gezien bij paarden die in een individuele box staan, met geen of weinig contact met soortgenoten en geen of weinig vrije beweging. Ook andere onderdelen van het management kunnen echter bijdragen aan het ontwikkelen van stalondeugden.

De oorzaken van stalondeugden op een rijtje:

• Gebrek aan sociaal contact
• Gebrek aan vrije beweging
• Ondermaats voerbeleid, slecht of weinig ruwvoer, te lang met lege maag staan
• Pijn door ziekte, maagpijn of spierpijn
• Andere oorzaken zoals slaaptekort, bewegingsproblemen, verkeerde training…

Er zijn verschillende wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar stalondeugden en stress. Daaruit blijkt duidelijk dat stress hoger is als er niet aan de behoeften voor sociaal contact met andere paarden wordt voldaan. Stress wordt in deze onderzoeken gemeten door de hoeveelheid cortisol – het stresshormoon – te bepalen in het bloed of de mest. Daaruit bleek nadrukkelijk dat paarden in een individuele huisvesting zonder contact met andere paarden significant meer stress ervaren. Dit leidt tot vervelend gedrag, ook richting de eigenaar, verminderde trainbaarheid van een paard, een slechtere weerstand en een lager leervermogen. Paarden die een beter huisvestingssysteem hebben zijn beter te trainen, reageren vriendelijker op hun trainer of verzorger en vertonen minder stereotiep gedrag.

Stalondeugd afleren?

Een stalondeugd is niet af te leren. Dat is het slechte nieuws. Wel kan je de omstandigheden van een paard dat een stalondeugd heeft ontwikkeld verbeteren. Hierdoor zal het dier dit stereotype gedrag minder gaan vertonen en beter in zijn vel zitten. Begin met sociaal contact en vrije beweging. Elk paard heeft hier behoefte aan. Niet iedere paardeneigenaar is in de omstandigheid om dit optimaal te regelen, maar er zijn altijd dingen die je wél kan doen.

Voer en supplementen

Daarnaast is het belangrijk om je paard voldoende ruwvoer te geven. Onverpakt hooi van goede kwaliteit is hiervoor het meest geschikt. Uiteraard in meerdere porties per dag of liefst zelfs onbeperkt. Een paard dat de hele dag door in zijn natuurlijke behoefte om te ‘grazen’ en te kauwen kan voorzien, heeft veel minder stress. Verminderen van de hoeveelheid krachtvoer kan ook een manier zijn om de spijsvertering te verbeteren en maagpijn onder controle te krijgen. Veel recreatiepaarden hebben genoeg aan een vitaminen- en mineralenbalancer naast het ruwvoer en hoeven geen ander krachtvoer te krijgen. Daarnaast kan het mineraal magnesium helpen om stress te verminderen. Paarden hebben regelmatig een tekort aan dit mineraal omdat het weinig in ons Nederlandse hooi zit. Magnesium is van groot belang voor het zenuwstelsel. Tenslotte kun je een speciaal supplement tegen stress inzetten. Een geconcentreerd kruidenextract is hiervoor heel geschikt. Kruiden zoals kamille, monnikspeper en passiebloem werken stressverlagend en zijn dopingvrij. Ook fijn als je met je paard op wedstrijd wilt!

Bronnen:

Kelly Yarnell, Carol Hall, Chris Royle, Susan L. Walker. Domesticated horses differ in their behavioural and physiological responses to isolated and group housing. Physiology & Behavior, Volume 143, 2015, Pages 51-57, ISSN 0031-9384,

https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2015.02.040.

https://www.paardenarts.nl/kennisbank/stalondeugden/