Om een gestrest paard goed te kunnen helpen, moet je je eerst afvragen met wat voor soort stress je te maken hebt. Bij acute stress schrikt een paard kortdurend, hij springt weg, heeft een verhoogde hartslag en ademhaling en moet bijvoorbeeld extra mesten. Nadat de ‘enge situatie’ voorbij is, gaat het paard weer terug naar zijn normale stressvrije gedrag. Wanneer een paard echter heel vaak acute stress heeft, of als zijn levensomstandigheden niet ideaal zijn, dan kan het dier chronische stress ontwikkelen. Dit heeft zowel psychologische áls lichamelijke effecten op het paard. En vergeet ook niet dat er sprake kan zijn bij stress op celniveau, een onderschatte vorm van stress omdat deze paarden er vaak bomproof uitzien.

Tekenen van stress

Een gestrest paard kan meerdere signalen afgeven. Bijvoorbeeld wegspringen of omdraaien in een acuut enge situatie of grote neusgaten en een gespannen bovenlijn laten zien. Ook kauwen, knarsetanden, snurken, met de staart zwaaien en hoofdschudden kunnen op nervositeit wijzen.

Een paard dat last heeft van chronische stress geeft vaak subtielere signalen af. Een bekend symptoom is bijvoorbeeld vermageren. Ook stalondeugden zoals luchtzuigen, weven en kribbebijten wijzen op stress. Daarnaast zijn gestreste paarden sneller ziek omdat hun immuunsysteem is aangetast. Ook maagzweren komen vaker voor bij paarden die veel stress ervaren.
Bij chronische stress door verkeerde huisvesting of voeding kan er ook stress op celniveau ontstaan. Deze paarden sluiten zich af, zien er bomproof uit en doen alsof het niet meer uitmaakt. Deze afgestompte paarden hebben vaak te maken met een hele verstoorde homeostase in het lichaam. Deze stress brengt het gehele lichaam en de geest uit balans waardoor diverse fysieke en geestelijke problemen zich opstapelen.

Oorzaken van stress

Stress bij paarden kan onder meer voortkomen uit:

• Een ‘enge situatie’ waardoor even een acuut schrikmoment ontstaat
• Te weinig ruwvoer van goede kwaliteit
• Te weinig vrije beweging
• Te weinig contact met soortgenoten
• Pijn uit een onderliggende aandoening
• Verandering van leefsituatie, bijvoorbeeld een verhuizing
• Te zwaar of eentonig trainen
• Onbalans in de hormonen

Als je op zoek bent naar oplossingen voor de stress die jouw paard ervaart, begin dan met de omstandigheden waaronder je paard gehouden wordt. Krijgt hij meerdere keren per dag voldoende goed ruwvoer? Veel kauwen is een goede stressverlager en een met vezels gevulde maag zorgt ook voor een minder gespannen paard. Heeft hij sociaal contact met soortgenoten in een stabiele kudde, zodat ze elkaar lekker kunnen kriebelen en ander sociaal gedrag kunnen vertonen? Kan jouw paard veel vrij bewegen, minimaal 6-8 uren per dag? Geef je jouw paard afwisselende trainingen, voldoende rustdagen en train je op een correct niveau voor zijn leeftijd? Ook een passend zadel kan veel stress voorkomen.

Als je al deze punten hebt afgevinkt en je paard is nog steeds gestrest, dan is het een goed idee om te kijken of je je paard met supplementen kan ondersteunen. Ook in de keuze daarvan zit een logische volgorde.

Magnesiumtekort

Afhankelijk van de regio waarin je woont en het voer dat je paard krijgt, bestaat de mogelijkheid dat er sprake is van een magnesiumtekort. Veel Nederlands hooi is arm aan mineralen. Magnesium is een essentieel element voor de signaaloverdracht in het zenuwstelsel, voor de botopbouw en voor de spieren. Gestreste paarden verbruiken vaak meer magnesium. Dat geldt ook voor sportpaarden die zwaar getraind worden. Omdat een magnesiumtekort niet goed met een bloedonderzoek aan te tonen is, kan het verstandig zijn om uit te proberen of het aanvullen van magnesium werkt voor jouw paard, zeker als je paard weinig (sport)brok krijgt. Het is belangrijk om de hoeveelheid magnesium en calcium in het rantsoen goed op elkaar af te stemmen. Als je erg veel calcium voert, wordt extra magnesium namelijk niet goed opgenomen.

Opneembaarheid en werking
Niet alle soorten magnesium zijn geschikt en opneembaar voor paarden. Je kan het beste magnesiumchelaat voeren, ook magnesiumoxide (maar niet magnesiumdioxide) en magnesiumsulfaat kunnen een positief effect hebben. Wanneer je paard geen magnesiumtekort heeft, dan wordt het overschot gewoon weer uit geplast. Als je na een maand nog geen verschil merkt aan je nerveuze paard, dan was magnesium waarschijnlijk niet het probleem. Magnesium is trouwens niet een middel dat je pas een uur of een dag voor een spannende situatie, zoals transport of een wedstrijd, kan gebruiken. Het maakt je paard vooral weerbaarder tegen stress door te zorgen dat spanning makkelijker afvloeit. En het heeft altijd enkele weken nodig voordat je resultaat ziet.

Wetenschappelijk onderzoek
Er is de laatste jaren wel wat controverse in de wetenschappelijke wereld over magnesium. Nadat in 2015 een kleine studie uitkwam die liet zien dat het een kalmerend effect kan hebben, sprak later onderzoek dat weer tegen. Hoewel het geen kwaad lijkt te kunnen om het supplement te proberen, is het dus verstandig om er weer mee op te houden als je geen effect ziet van magnesium. Houd je wel altijd aan de dosering op de verpakking, want extreme overschotten zijn niet gezond voor je paard.

Cannabinoïden voor balans

Een gezond lijf is in balans, met een moeilijk woord ook wel ‘homeostase’ genoemd. Wetenschappers hebben ontdekt dat deze balans voor een groot deel geregeld wordt door het zogenaamde ‘endocannabinoïde systeem’. Dit systeem van receptoren, dat in het hele lichaam van zoogdieren zit, is de signaalgever van het lichaam. Het controleert op celniveau of er problemen zijn. Wanneer er een probleem is stuurt het systeem via een cannabinoïde een seintje naar de hersenen. Zo weten de hersenen welke hulpstoffen ze naar welke plek moeten sturen. Een gezond endocannabinoïde systeem is daarmee superbelangrijk voor de lichamelijke én psychische gezondheid van paarden. Het systeem kan verstoord raken door ziekte of verontreinigingen, maar ook door stress of spanning.

Het voeren van cannabinoïden uit planten (fyto-cannabinoïden) kan de balans in het lichaam helpen herstellen. Het lichaamseigen herstelvermogen werkt dan weer beter, wat het paard weer rust en focus geeft. Er zijn meer dan 120 verschillende cannabinoïden. Cannabidiol (CBD) is daar de bekendste van. Cannabinoïden komen voor in de hennepplant, cannabisplant en verschillende soort kruidnagelplanten. Hoe meer verschillende soorten cannabinoïden, hoe beter. Wel is belangrijk dat er geen THC in zit. THC komt alleen voor in cannabis en niet in hennep- en kruidnagelplanten. Op basis van kruidnagel is de therapeutische werking vele malen hoger dan een reguliere CBD olie die gemaakt is van alleen cannabis of hennep. Je paard krijgt meer innerlijke rust van een supplement op basis van krudnagel.

Kruiden voor rust

Wanneer het afweersysteem van je paard optimaal is en het aanvullen van magnesium of het geven van cannabinoïden niet (verder) helpt tegen stress, dan zijn kruiden de oplossing. Kruiden kunnen kalmerend werken en bevorderen de concentratie. Meerdere planten en kruiden hebben dit effect. Daarbij horen onder meer algen en wieren, lavendel en kamille. Ook monnikspeper, dat een gezonde hormoonhuishouding ondersteunt, kan bijdragen aan de vermindering van stress. Daarnaast zijn passiebloem, zonnebloem, rode klaver, tijm en hop fijne kruiden om je paard te geven. De meeste Nederlandse paarden zijn niet in staat om zelf een kruidenmaaltijd bij elkaar te scharrelen, zoals hun wilde soortgenoten doen. Daarom is aanvulling van het rantsoen met kruiden vaak een goed idee. Bijkomstig voordeel is dat de werking veel sneller is dan bij magnesium en cannabinoïden. Weet je dat er een stressmoment aan zit te komen zoals een wedstrijd of trailerladen? Dan zijn kruiden de beste keuze, omdat je deze 48 uur voor het stressmoment dient te voeren.

Naast de hierboven genoemde kruiden wordt ook valeriaan veel gebruikt in supplementen tegen stress. Dit werkt echter versuffend en staat op de dopinglijst. Je mag het dus niet geven als je op wedstrijd gaat. Ook Sint-janskruid wordt wel eens gebruikt in kruidensupplementen, maar deze plant kan de werking van medicatie beïnvloeden. Houd het dus bij voorkeur bij een kruidenmix zonder deze twee ingrediënten.

Aminozuren

Tenslotte zijn er ook anti-stress-supplementen te koop op basis van aminozuren. Voor een goede stofwisseling en spieropbouw hebben zoogdieren aminozuren nodig. Aminozuren die niet in het lichaam zelf geproduceerd worden en dus uit de voeding moeten komen, noemen we ‘essentiële aminozuren’.

Er wordt gezegd dat stress ook kan voortkomen uit een tekort aan één of meer van dergelijke essentiële aminozuren, met name L-tryptofaan. Er zijn daarom supplementen op de markt die een tekort aan dit aminozuur aanvullen. Ook de aminozuren taurine en threonine zitten soms in deze supplementen. Het effect op nerveus gedrag van supplementen met L-tryptofaan is echter nog niet duidelijk aangetoond in wetenschappelijk onderzoek.

Conclusie: in zes stappen van de stress af

Als je paard gestrest is, dan kun je een aantal dingen doen. De zes logische stappen bij het aanpakken van stress bij paarden zijn:

1. Check of je paard onder de juiste omstandigheden gehouden en getraind wordt (vrije beweging, sociaal contact).
2. Check of je paard voldoende ruwvoer van goede kwaliteit krijgt, waar voldoende mineralen zoals magnesium in zitten.
3. Voer altijd een graanvrije balancer met hoog geconcentreerde vitaminen en mineralen
4. Ga na of er geen onderliggende aandoening of pijn is, die de stress veroorzaakt.
5. Probeer of het aanvullen van magnesium helpt tegen de stress. Kies voor magnesiumchelaat, liefst in combinatie met tryptophaan en vitamine B6.
6. Als dit niet of onvoldoende werkt kan je met cannabinoïden uit kruidnagelde balans in het paardenlichaam herstellen.
7. Is je paard nog steeds wat nerveus? Geef dan een dopingvrije, kalmerende kruidenmix op basis van kamille, monnikspeper en passiebloem. Bij voorkeur vloeibaar, aangezien deze sneller worden opgenomen.

Bronnen

• Dodd, J., Doran, G., Harris, P., & Noble, G. (2015). Magnesium aspartate supplementation and reaction speed response in horses. Journal of Equine Veterinary Science, 35(5), 401-402. https://doi.org/10.1016/j.jevs.2015.03.051. https://researchoutput.csu.edu.au/en/publications/magnesium-aspartate-supplementation-and-reaction-speed-response-i
• Scopa, C., Palagi, E., Sighieri, C. et al. Physiological outcomes of calming behaviors support the resilience hypothesis in horses. Sci Rep 8, 17501 (2018). https://doi.org/10.1038/s41598-018-35561-7
• Bartolomé, E., & Cockram, M. S. (2016). Potential effects of stress on the performance of sport horses. Journal of Equine Veterinary Science, 40, 84-93. doi:10.1016/j.jevs.2016.01.016 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0737080615300721
• König v. Borstel, E. K. Visser, C. Hall. Indicatorsof Stress in EquitationU. ttps://core.ac.uk/download/pdf/84144982.pdf
• Brittany P. Davis, Terry E.Engle, Jason I.Ransom, Temple Grandin. 2016. Preliminary evaluation on the effectiveness of varying doses of supplemental tryptophan as a calmative in horses. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0168159116303768
• Maria Groot, Gerdien Kleijer-Ligtenberg enTedje van Asseldonk. 2016. Stalboekje Varkens. Natuurlijk gezond met kruiden en andere natuurproducten. https://www.wur.nl/upload_mm/9/d/c/93395fe2-8474-4594-8a1b-ae2cb9feefec_8412101476%20-%20CS_RIKI_Omslagen%20stalboekje_varkens.pdf