Stress is een toestand van het lichaam waarbij het dier alert is en klaar staat om gevaren te ontvluchten of vijanden te bevechten. Stress kan dus zowel positief als negatief zijn. Opletten dat je niet wordt opgegeten, is immers heel erg nuttig!

Hormonen

Stresshormonen worden gemaakt in de hormoonklieren, dat zijn de hypothalamus, de hypofyse en de adrenalineklieren (HPA-as). Stresshormonen zijn onder meer adrenaline, maar ook cortisol. De amygdala speelt een sleutelrol bij de verwerking van emoties, zoals angst en bezorgdheid, terwijl de hippocampus betrokken is bij geheugenvorming en leren. De prefrontale cortex is verantwoordelijk voor besluitvorming en het modereren van sociaal gedrag. Samen werken deze hersengebieden samen met de HPA-as om de stressreactie te reguleren. Elke vorm van stress kan de aanmaak van cortisol vergroten.

Acute stress

Tijdens kortdurende stress wordt de HPA-as geactiveerd, wat leidt tot de afgifte van stresshormonen zoals cortisol. Cortisol fungeert als een ‘stressmanager’ en helpt het lichaam van de hond zich aan te passen aan de situatie door energiebronnen te mobiliseren, de alertheid te verhogen en niet-essentiële functies, zoals de spijsvertering of groei, te onderdrukken. Zodra de stressfactor verdwenen is, normaliseren de cortisolspiegels en hervat het lichaam van de hond zijn normale functies. Een kortdurende stressreactie is dus niet erg. Sterker nog: vaak leert je hond er iets van en helpt dit de overleving en aanpassing aan nieuwe situaties.

Chronische stress

Maar… stress die langere tijd aanhoudt en zelfs chronisch wordt, is slecht voor honden (en ook voor andere zoogdieren zoals mensen). Bij chronische stress is de hormoonhuishouding verstoord en wordt voortdurend veel cortisol aangemaakt. Chronische stress zorgt dus voor een continu hoger cortisolgehalte in het bloed. En juist zo’n continu verhoogd niveau van cortisol in het lichaam is heel slecht voor de gezondheid. Zowel fysiek als mentaal. Er komt een soort biochemische kettingreactie op gang, waarbij de hersenen, de bijnieren, de alvleesklier en de lever betrokken zijn.

Gevolgen van hoge cortisol

Als er te veel cortisol in het lichaam circuleert kan dat verschillende nare gevolgen hebben. De hartslag kan permanent verhoogd zijn, evenals de ademhalingsfrequentie en de lichaamstemperatuur. Soms komt er ook meer melkzuur in spieren vrij, waardoor je hond minder graag wil rennen en meer spierpijn heeft. Ook kan cortisol ontstekingsreacties veroorzaken of verergeren. De bloedsuikerspiegel kan stijgen en de skeletspieren kunnen meer afvalstoffen in het bloed dumpen. Ook de maag kan problemen krijgen. Stress zorgt bovendien voor een verzwakking van het immuunsysteem, waardoor je hond minder weerstand heeft tegen ziektes en infecties. Langdurige blootstelling aan cortisol kan veranderingen in de hersenen veroorzaken, zoals een verminderd aantal neuronen in de hippocampus en veranderingen in de functie van de amygdala, wat kan leiden tot verhoogde angstreacties. Langdurige stress kan ook bijdragen aan obesitas, hartaandoeningen en spijsverteringsproblemen.

Mentale gezondheid en gedrag

Chronische stress kan bovendien leiden tot chronische angst, wat je terugziet in een soort constante bezorgdheid of nervositeit. Je kunt je wel voorstellen dat dit het algehele geluk en de kwaliteit van leven van een hond negatief kan beïnvloeden. Ook hyperactiviteit kan het gevolg zijn van langdurig hoge cortisolniveaus in het bloed. Tenslotte kan langdurige stress ook aanleiding geven tot gedragsveranderingen, waaronder toegenomen agressie, overmatig blaffen of destructief gedrag. Onderzoek heeft aangetoond dat honden die worden blootgesteld aan langdurige stress een verminderd vermogen hebben om nieuwe informatie te leren en te onthouden.