Omdat paarden niet kunnen praten, moeten wij als eigenaren soms gokken of er iets met ze aan de hand is, of ze ziek zijn of ongemak ervaren. Het is belangrijk om afwijkend gedrag niet weg te zetten als ‘uitproberen’, ‘geen zin’, ‘puberen’ of ‘klooien’. Een paard maakt geen plannen om jou te pesten. Als hij afwijkend gedrag vertoont, is er waarschijnlijk ergens iets aan de hand. In zijn lijf, zijn hoofd of zijn omgeving.

Basiswaarden meten en opschrijven

Om de basiswaarden van je paard te leren kennen, kun je een paar dagen achter elkaar wat dingen meten en opschrijven. Bijvoorbeeld de lichaamstemperatuur in rust, hartslag in rust en ademhalingsfrequentie in rust. Herhaal dit één keer in de zoveel tijd, zodat je ook weet hoe de basiswaarden zijn in de verschillende seizoenen.

Lichaamstemperatuur

De normale lichaamstemperatuur voor een paard ligt tussen 37,4 en 38,0 graden Celsius. Bij jonge veulens is het wat hoger: tussen 38,5 en 39,5 graden Celsius. Je meet de lichaamstemperatuur rectaal met een thermometer. Doe een beetje glijmiddel of uierzalf op de thermometer om het inbrengen gemakkelijker te maken. Het is verstandig om een paar keer ’s ochtends en een paar keer ’s avonds te temperaturen, want de lichaamstemperatuur kan wat variëren. Noteer de normale variatie voor je paard en zorg dat je dit ergens op stal bij de hand hebt.

Ademfrequentie

De ademhaling van je paard kan je zien door naast de schouder te gaan staan en richting de billen te kijken. Je ziet de flanken van je paard dan heen en weer bewegen. Elke keer heen-en-weer is één keer in- en uitademen. De normale ademfrequentie van een paard in rust is 8 tot 14 van deze ‘ademtochten’ per minuut. Registreer dit ook voor jouw paard.

Rusthartslag

Een paard in rust heeft meestal een hartslag tussen 25 en 40 slagen per minuut. Het varieert wel. Jonge veulens en kleine pony’s hebben vaak een wat hogere hartslag. Goed getrainde paarden hebben - net als menselijke sporters - vaak een wat lagere rusthartslag. Een paard dat maximaal belast wordt kan zelfs een hartslag boven de 200 hebben! Je kan de hartslag meten met een stethoscoop, of voelen onder de onderkaak. Daar zit een dikke ader die je tegen het kaakbot aan kan drukken om de hartslag te meten. Dit bloedvat zit net aan de binnenkant op de plek waar de onderkaak smaller wordt.

Mest en urine

Ook aan de mest en urine kan je zien of je paard zich ‘normaal’ voelt. Urine moet lichtgeel zijn. Donkere urine is een teken van een probleem aan bijvoorbeeld lever of nieren. Bij bloed in de urine moet je de dierenarts bellen. Mest moet in redelijk stevige, vezelige en glimmende ballen geproduceerd worden. Als je paard diarree heeft, mestwater produceert of juist hele harde droge mest heeft, dan is er iets niet goed. Kijk het rantsoen na en zorg dat je paard voldoende drinkt. Bij koliek altijd direct met je dierenarts overleggen!

Neus en luchtwegen

De neus moet schoon zijn, zonder uitvloeiing. Na grote inspanning kan je misschien wat helder of wittig snot zien zonder dat je je direct zorgen hoeft te maken. Maar let op: gele of groene uitvloeiing zijn altijd reden tot zorg! Ook mag een paard niet hoesten. Een enkel kuchje kan je misschien negeren, maar meermaals hoesten is heel vaak een teken dat er iets mis is. Veel paarden staan in een omgeving die te stoffig is, of waar te veel ammoniak vrijkomt. Dat kan tot irritatie van de luchtwegen leiden. Zorg voor een frisse stal met voldoende ventilatie, maar geen tocht.

Slijmvliezen

Als je de neus hebt gecontroleerd, kun je direct doorgaan naar het controleren van de slijmvliezen. Gezonde slijmvliezen zijn licht roze, glad en licht vochtig. Bij irritatie, wondjes, gele, paarse of een te lichte kleur van de slijmvliezen, is het belangrijk dat je contact opneemt met een dierenarts. Irritatie of wondjes kunnen komen door een allergie, maar kunnen ook onderliggende problemen hebben. Gele slijmvliezen zijn een symptoom van leverproblemen. Paars/blauwe slijmvliezen heeft te maken met een zuurstof tekort en te lichte slijmvliezen kunnen wijzen op bloedarmoede. Trek daarom meteen aan de bel wanneer jouw paard een andere kleur slijmvliezen heeft.

Turgor

Turgor is eigenlijk de veerkracht van cellen en de huid. Wanneer de turgor onvoldoende is, heeft het paard een vochttekort. Je kunt dit checken door een huidplooi op de hals te pakken en deze weer los te laten. Wanneer de huidplooi weer terugspringt naar normaal binnen 1 seconde is de turgor goed. Gebeurd dit niet, neem dan contact op met de dierenarts.

Spieren en pezen

In een ideale situatie heeft je paard mooie droge pezen zonder gallen en kun je zijn spieren gemakkelijk indrukken omdat ze zacht en soepel zijn. De dag na een training kan je voelen dat sommige spieren harder zijn. Een rustige hersteltraining is dan misschien op zijn plaats, of wat vrije beweging en extra rust. Maak er een gewoonte van om elke dag bij het poetsen ook de spieren en pezen van je paard af te voelen. Op die manier weet je altijd hoe het ermee staat.

Bloedonderzoek

Veel paarden die hoger in de sport lopen, of bijvoorbeeld aan zwaardere sporten als eventing, endurance of samengesteld mennen doen, krijgen standaard twee keer per jaar een bloedonderzoek. Daarin wordt onder meer gekeken naar de status van verschillende vitaminen en mineralen. Maar ook de spierwaarden worden onder de loep genomen. Voor paarden waar veel van gevraagd wordt, of waarbij je twijfelt of het wel goed gaat, kan een bloedonderzoek verhelderend zijn. Al is het maar om te weten wat ‘normaal’ is voor jouw paard.

Pijnsignalen

Je kan ook bijhouden welke pijnsignalen je paard laat zien. Daarvoor kan je bijvoorbeeld de handige EPWA App gebruiken, die is ontwikkeld met hulp van onderzoekers van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. Paarden die pijn hebben, spannen bepaalde gezichtsspieren aan. De app helpt je met het herkennen van deze ‘painface’ en het bijhouden van het welzijn van je paard.

Gedrag

Ook wat betreft gedrag heeft elk paard zijn eigen ‘basiswaarden’. Bijvoorbeeld hoe hij reageert bij het binnenzetten, opzadelen of in de training. Als daar in relatief korte tijd iets verandert, moet er ook een alarmbel bij je afgaan. Is je paard opeens narrig bij het opzadelen bijvoorbeeld? Of ineens heel schrikkerig? Kijk dan eens verder. Past je zadel nog wel? Is er iets veranderd in het voerbeleid? Kan je paard ergens pijn hebben? Is er iets in de kudde gewijzigd?

Conclusie: Ken je paard!

Het is belangrijk om van je paard te weten wat zijn basiswaarden zijn. Schrijf daarom op wat zijn normale lichaamstemperatuur, ademhalingsfrequentie en hartslag in rust zijn. Als je paard ziek is, heeft een dierenarts heel veel aan deze informatie. Maak een simpele check van bijvoorbeeld mest, neusuitvloeiing, spieren en pezen onderdeel van je dagelijkse routine. Je kan eventuele veranderingen en problemen dan veel eerder opsporen en aanpakken. Neem bij twijfel altijd contact op met de dierenarts. Vertrouw hierbij ook op jouw gevoel. Klopt er iets niet? Check dan de waardes, observeer jouw paard en overleg met een dierenarts.