Spierbevangenheid is een zeer pijnlijke spieraandoening door een verstoring in de spierstofwisseling. Deze aandoening staat ook wel bekent als tying-up of maandagsziekte. Het wordt ook wel maandagziekte genoemd omdat werkpaarden vroeger door de weeks hard aan het werk waren en daarom rijk gevoerd werden. Maar in het weekend stonden de paarden dan stil, als het voer dan niet werd aangepast waren de paarden op maandag spierbevangen.
Bij spierbevangenheid is er sprake van een extreme verzuring in de spieren van de rug, lendenen en achterhand. Een enorm pijnlijke aandoening waardoor het paard moeilijk of zelfs niet meer kan lopen.
Spieren verbruiken energie die het paard binnen krijgt via voeding. Op het moment dat er meer energie binnenkomt dan dat het verbruikt, ontstaat er een overschot aan afvalstoffen, met name melkzuur. Deze afvalstoffen worden dan slecht afgevoerd en blijven in de spier achter waardoor deze stijf en pijnlijk wordt. Op het moment dat een paard dus intensief heeft gewerkt en de volgende dag ineens stilstaat, maar het rantsoen niet is verminderd, ontstaat er zo’n overschot aan afvalstoffen en kan het paard spierbevangen raken. Spierbevangenheid wordt dan ook meestal veroorzaakt door een te hoge krachtvoergift.
Maar spierbevangenheid kan ook door andere dingen veroorzaakt worden:
Er zijn verschillende gradaties van spierbevangenheid. Het ene paard is alleen wat stijf en stram, maar er zijn ook paarden die letterlijk geen stap meer kunnen verzetten.
Een paard dat licht spierbevangen is heeft mogelijk wat koliekverschijnselen (zweten, schrapen), loopt liever niet en voelt zich vaak na een aantal uur weer beter. Wel blijven de spieren dan nog hard. Bij ernstigere vormen zal het paard tijdens training niet meer willen lopen, spieren in de achterhand gaan trillen en het paard gaat zweten. De spieren voelen hard en pijnlijk. De urine van deze paarden is vaak bruin, dat betekent dat er veel afvalstoffen zijn.
In hele ernstige gevallen zal het paard weigeren te lopen, het paard kan dat dan niet meer. Deze paarden zijn vaak angstig, met wijde neusgaten en een verhoogde ademhaling en hartslag. De urine is duidelijk bruin van kleur en paarden staan liever niet op als ze liggen. De spieren zijn ook keihard en pijnlijk.
Een dierenarts kan via een bloedonderzoek vaststellen of het paard spierbevangen is. De dierenarts let dan op de waardes CK en AST, dit zijn spierenzymen die aangeven of er spierbeschadiging is.
Afhankelijk van de ernst zal er een behandeling worden opgestart en zal er een dierenarts met spoed moeten komen.
Als eigenaar kan je al veel doen om jouw paard met spierbevangenheid te ondersteunen. Zo is het belangrijk om het paard direct stil te zetten en warm te houden. Zorg dat het paard veilig staat en zich niet kan bezeren. Laat het paard niet eten, maar voorzie het wel van drinkwater. In ernstige gevallen zal de dierenarts het paard pijnstillers geven en misschien zelfs een infuus. Ook zal de dierenarts adviseren om tijdelijk geen krachtvoer te geven en alleen maar structuurrijk, schraal ruwvoer.
Paarden die na spierbevangenheid herstellen hebben baat bij extra vitamine E ter ondersteuning van de afvoer van afvalstoffen. Ook magnesium kan bijdragen om de spieren te helpen ontspannen. De training van deze paarden dient rustig te worden opgebouwd, vooral in de herstelperiode kan een paard weer gemakkelijk spierbevangen worden.
Belangrijk is dat je de voeding afstemt op de intensiteit van de training. Krijgt jouw paard een aantal dagen vrij, voer dan ook minder! De energie die verwerkt wordt in de spieren moet in balans zijn met het rantsoen.
Heeft jouw paard gemakkelijk een tekort aan vitamine E, zorg dat dit voldoende wordt aangevuld met een natuurlijke variant en dat een dierenarts regelmatig een bloedonderzoek doet om de waardes te controleren. En zorg bij paarden die veel zweten dat de elektrolyten worden aangevuld om de vochtbalans op orde te houden.
Paarden die gevoelig zijn voor harde, koude wind kunnen baat hebben bij een deken op gure dagen. Belangrijk is dus om jouw paard te kennen en snel in te grijpen als je enige stijfheid opmerkt!